Payvandlash jihozlari

6-BOB. PAYVANDLAShDA IShLATILADIGAN
PAYVANDLASh MATERIALLARI

1. 
   Payvandlash materiallari klassifikatsiyasi
   

Payvandlash materiallarini hammasini shartli ravishda katta ikki guruhga bo‘lishimiz mumkin:

1. 
   Payvand chokining shakllanishida bevosita ishtirok etuvchi materiallar (qoplamali elektrodlar, elektrod simlari, qo‘shimcha eritiladigan metall va oz miqdorda fluslar ham ishtirok etadi).
   
2. 
   Payvand chokining hosil bo‘lishida bevosita ishtirok etmay- digan materiallar (erimaydigan elektrodlar — ko’mir, volfram, grafit; inert himoyalovchi gazlar — argon, geliy va boshqalar).
   

I
Metall ashyolar

I Payvandlash ashyolari |

Metall va nometall
ashyolarning mavjudligi

Nometall ashyolar

Payvandlash simi
Elektr-shlak uchun
yassi elektrodlar
Maxsus tarkibli
quyma o’zaklar

Yoy dastakli
payvandlash uchun
elektrodlar

^L Kukunli simlar

Fluslar

Gazlar

■, _и
-| keramik 11 inert ~~
-| erigan
-|flus-pastalar |

faol I

1. 
   rasm. Eritib payvandlashda ishlatiladigan payvandlash
   materiallarining klassifikatsiyasi
   

1. 
   rasmda eritib payvandlashda ishlatiladigan payvandlash materiallarining klassifikatsiyasi keltirilgan.
   

2. 
   Payvandlash simi
   

Payvandlash simidan qoplamli elektrodlarning eriydigan o‘zaklari yasaladi. Flus ostida va muhofaza gazlari muhitida pay- vandlashda payvand sim eriydigan qoplamsiz elektrod sifatida ishlatiladi.
ГОСТ 2246—70 «Payvandlash po’lat simi»ga ko’ra payvand sim 0,3; 0,5; 0,8; 1; 1,2; 1,4; 1,6; 2; 2,5; 3,0; 4; 5; 6; 8; 10 va 12 mm diametrda ishlab chiqariladi. Birinchi yetti diametrli sim- lar asosan himoya gazlari muhitida yarim avtomatik va avtoma- tik payvandlashga mo‘ljallangan. Flus ostida yarim avtomatik va avtomatik payvandlash uchun 2—6 mm diametrli sim ishlatiladi. Diametri 1,6 — 12,0 mm bo’lgan simdan elektrodlarning o’zak- lari tayyorlanadi. Sim og‘irligi ko‘pi bilan 40 kg ga boradigan buxta-o‘ram tariqasida ishlab chiqariladi.
ГОСТ 2246—70 kimyoviy tarkibi turlicha bo’lgan po’lat sim- larning quyidagi 77 ta markasini ishlab chiqishni nazarda tutadi:

1. 
   tarkibida 0,12% gacha uglerod bo‘lgan va oz hamda o‘rtacha uglerodli, shuningdek, ba’zi bir kam legirlangan po‘latlarni pay- vandlashga mo’ljallangan kam uglerodli simlar, ular jumlasiga, Св— 08, Св—08А, CB—08AA Св—08ГА, Св-10ГА, Св-10Г2 lar kiradi;
   
2. 
   tegishli markalardagi kam legirlangan po‘latlarni payvand- lashda ishlatiladigan marganets, kremniy, xrom, nikel, molibden va titan bilan legirlangan simlar; bunday simlarga jami 30 marka sim, shu jumladan, provoloki Св—08ГС, Св—08Г2С, Св-12ГС va boshqalar kiradi;
   

d) maxsus po‘latlarni payvandlash va eritib yopishtirish uchun mo’ljallangan ko‘p legirlangan Св—12Х1ШМФ, Св—12Х13, Св— 08X14Г^Т va boshqa markadagi simlar; jami 41 ta marka.
Payvandlash simining belgisi Св (payvandlash) harfi bilan va uning tarkibini bildiruvchi harfiy-raqamli belgi bilan belgilanadi. Birinchi ikki raqam simda uglerod foizining yuzdan bir ulush- laridagi miqdorini ko‘rsatadi. So‘ngra harf va raqam (raqamlar) bilan navbati bilan legirlovchi elementlarning nomi va foizlar- dagi miqdori ko‘rsatilgan bo‘ladi. Legirlovchi element miqdori 1 % dan kam bo‘lsa, bu elementning nomini bildiruvchi harfning o‘zigina qo‘yiladi. Legirlovchi elementlarning shartli harfiy bel- gilari 6.1-jadvalda ko‘rsatilgan.
Po‘lat markasi oxiridagi A harfi uning juda yuqori sifatli eka- nini va unda oltingugurt va fosfor miqdori juda kam ekanligini bildiradi.
Payvandlash simlarining diametrlari esa raqam bilan, ularning markalari oldiga yozib ko‘rsatiladi.
Misol: 3-Св10Г2СМА ГОСТ 2246—70
Bu quyidagicha o’qiladi: simning diametri — 3 mm, payvand- lash uchun mo’ljallangan, uglerod — 0,10%, marganets — 2%, kremniy va molibden 1% atrofida, oltingugurt va fosforlarning miqdori 0,01%dan kamaytirilgan.
Ko‘pgina hollarda payvandlash simlarining markalari oxirida quyidagi harflarni uchratishimiz mumkin:
«O» — simning sirti mis qatlami bilan qoplanganini bildiradi.
«Э» — ushbu sim qoplamali elektrod tayyorlashda ishlatilishini bildiradi.
«0» — bu sim elektr-shlak usulida eritilgan po’latdan tayyor- langanligini bildiradi.
«ВД» — bu sim vakuum-yoyli usulida eritilgan po’latdan tayyorlanganligini bildiradi.
«ВИ» — bu sim vakuum-induksion usulda eritilgan po’latdan tayyorlanganligini bildiradi.
Simning sirti toza va silliq, kuyindisiz, zanglamagan va moysiz bo‘lishi kerak. Payvandlashning mexanizatsiyalashtirilgan usul- larida ishlatiladigan sim sirtiga mis qoplab chiqarilishi mumkin.
Po‘lat simning kimyoviy tarkibi 6.3-jadvalda keltirilgan.
6.1-jadval