Paxta va kanop uslubiy qo'llanma 2017 Yangi

 
O`zlashtirish uchun savollar. 
1.
Paxta momig'ida uchraydigan qanday iflos aralashmalarni bilasiz? 
2.
Paxta momig'ini iflos aralashmalardan tozalashning qanday usulini bilasiz? 
3.
Paxta momig'ida butun chigit qodiqlarining massaviy ulushi qanday aniqlanadi? 
4.
Rangni ochlashtiruvchi eritma qanday tayyorlanadi? 
 
 
 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

 
 
22-Mavzu: Kanop xom ashyosini saqlash (2-soat) 
 
 
Darsning maqsadi: 
talabalarni tola olish uchun yetkazib berilgan kanop xom 
ashyosini saqlash tartibi usullari bilan tanishtirish.
 
Dars uchun kerak bo’ladigan asbob-uskuna va materiallar:
adabiyotlar, 
tola namunalari, g'aramlar tasvirlangan devoriy rasmlar.
 
 
Ishlash tartibi: 
zavod xom ashyo yetkazib beruvchi dehqon, fermer va shirkat 
xo'jaliklari bilan kelishuv shartnomasi tuzadi. Shartnomaga asosan xo'jalik ma'lum 
maydonga kanop ekish va har bir gektardan ma'lum miqdorda hosil olishni o'z 
zimmasiga oladi. Shartnomada xom ashyo turi, sifati, miqdori, narxi, umumiy 
qiymati, topshirish muddatlari va joylari ko'rsatiladi. Har bir xo'jalikka zavod 
tomonidan eng oldin o'rilgan kanop poya va po'stloqlardan standart namuna tayyorlab 
beriladi. Bundan tashqari kanop poyalarni pishganligini belgilashda, kanop poyadan 
po'stloqni ajratish, uni quritish va navlarga ajratish ishlarida xo'jaliklarga yaqindan 
yordam beradilar. Zavodga poya va po'stloq odatda, avgust, sentyabr, oktyabr, 
qisman iqlim sharoitiga qarab noyabr oylarida keltiriladi va ular bir necha oy, qayta 
ishlashga yuborilguncha maxsus tayyorlangan joylarda saqlanadi. 
Kanop zavodlarida poya yoki po'stloq, asosan ikki usul bilan: usti yopiq 
shiyponlarda va ochiq joyda g'aram qilib saqlanadi. Xom ashyoni usti yopiq joyda 
saqlash uchun uzunligi 64 m, eni 16 m va balandligi 8 m bo'lgan atrofi ochiq lekin 
usti yopiq shiypondan foydalaniladi. Bunday shiyponda 400-500 tonnagacha po'stloq 
yoki poya saqlash mumkin. Undan tashqari, hozir zig'ir poya zavodlarida katta 
o'lchamli temir-beton shiyponlar keng qo'llanilmoqda. Masalan, 144x24x8,4 m 
o'lchamli shiyponga 2500 tonna, 90x30x6,5 m o'lchamli shiyponga esa 1500 tonna 
xom ashyo joylanadi. Usti yopiq shiyponlar uzoq vaqt faoliyat ko'rsatadi, mahsulot 
sifatli saqlanadi va xom ashyo tashishni mexanizasiyalashtirish imkoni tug'iladi. Usti 
ochiq joyda 
g'aram qilib saqlash usuli ko'p 
yillik tajribalar asosida 
mukammallashtirildi. Bu usul juda oddiy bo'lib, unga ko'p sarf-harajat qilinmaydi.
Xom ashyoni g'aramlashdan oldin har bir g'aram uchun maxsus maydoncha 
tayyorlash kerak. G'aramning pastki qismidagi poyalarni namlanish va chirishdan 
saqlash uchun g'aramning supachasi yerdan kamidan 30 sm ko'tarilib, atrofiga suv 
oqib ketadigan 20-30 sm kenglikdagi ariqchalar qilinadi. G'aramlarni joylashtirish 
uzunligi 20 m, eni 8 m va balandligi 8 m li bo'lib, ularga 80-100 t gacha poya ketadi. 
Hozir g'aramning eni va uzunligi kattalashtirilganligi (32x10x8 m) natijasida 
g'aramga ko'p xom ashyo ketadi. G'aramning eni janubdan shimolga qaratib 
joylashtiriladi, shunda uning yon tomoni shamol esadigan tomonga qaragan bo'lishi 
kerak. G'aramlarni eni tomonidan oralig'i 15 m gacha, uzunligi tomonidan esa 30 m 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

ga teng bo'lib, zavod hududi kamida balandligi 1,8 m li devor bilan o'ralgan bo'lishi 
kerak. Xom ashyo yaxshi saqlanishi uchun bog'larni g'aramga joylaganda, ba'zi 
qoidalarga rioya qilish kerak bo'ladi. G'aramning o'rta qismi chetiga qaraganda 
yuqoriroq bo'lib borishi kerak. Poyaning pastki qismini g'aramning tashqi tomoniga 
qaratib qo'yib, yog'och kuraklar bilan urib g'aram devori tekislab boriladi. Poyalarni 
g'aramlashda bir qavat g'aram bo'yicha qo'yilib, so'nggisi eniga qarab qo'yiladi. 
G'aramlar noto'g'ri joylashgan bo'lsa, yog'ingarchilik va shamolda buzilib, suv tushib 
ketishi natijasida xom ashyoni chiritib yuborishi mumkin. Xom ashyoni sifatli 
saqlash uchun muntazam ravishda buzilgan joylari tuzatib boriladi, uning atrofidagi 
ariqchalar tozalanib, brezent ustidagi qor kurab turilishi lozim. Xom ashyoni saqlash 
vaqtidagi yo'qotish 1 foizdan oshmasligi lozim.