125
Плацентанинг ўткир етишмовчилигини ривожланишида ҳал қилувчи ролни қон
босимининг ошиши, киндик тизимчасини калталиги ўйнайди. Бундай патологияларда
она-плацента қон айланиш системасида қон циркуляцияси камаяди,
натижада
плацента тўқимасини тезлик билан некробиози пайдо бўлади. Ўткир плацента
етишмовчилигини патогенезида етакчи ролни децидуал перфузияни бузилши ва
оқибатида плацентани шикастланиши ўйнайди. Бу вақт децидуал парданинг
спиралсимон артерияларининг деворлари ўзгариб, синувчанлиги ортади ва
гематомалар ҳосил бўлишига олиб келади. Ретроплацентар жойлашган гематомалар
эса плацентани бачадондан кўчишига олиб келади.
Бундан ташқари, интраплацентар тромбларни ҳосил бўлиши ҳам ўткир
плацента етишмовчилигига олиб келади.
Плацентанинг сурункали етишмовчилигини ҳомиладор аёллар
орасида
қанчалик учрашини билиш жуда мухим муаммолардан ҳисобланади. Чунки шу
патологияни тадқиқот қилишнинг натижаларини унинг шакллари хилма-хиллигидан
дарак беради. Салбий омилларнинг характери, уларнинг таъсир қилиш вақти ва
муддати плацентани шаклланиши ва шикастланишининг даражасини белгилайди.
Ҳомиладорликнинг аборт билан ёки вақтидан аввал якунланиши ёки ҳомила ва
эмбрионни она қорнида ҳалок бўлиши плацентани морфологик ва функционал
етишмовчилигидан дарак беради.
Плацента етишмовчилиги ҳар хил сабаблар оқибатида пайдо бўлади, яъни
онанинг, ҳомиланинг ва плацентанинг касалликлари шу ҳолатга олиб келади.
Плацентанинг бирламчи етишмовчилиги унинг шаклланишининг бошланғич
даврларига тўғри келади, ва генетик, эндокрин, инфекцион омилларни аёлнинг
репродуктив
органларига, жинсий ҳужайрасига, пуштга таъсири натижасида
ривожланади. Пушт ва плацентанинг шаклланишига дорилар ёрдамидаги овуляция
салбий таъсир кўрсатади. Чунки бундай содир бўлган ҳомиладорлик вақтида
истеъмол қилинган дорилар гипофиз функцясига таьсир кўрсатади.
Зигота
бўлинишининг
секинлашиши
бачадоннинг
эндометрияси
васкуляризациясининг бузилиши, децидуал тўқималарни ўзгариши оталанган тухум
ҳужайрасини имплантацияси ўзгариши мумкин.
Децидуал тўқиманинг суст ривожланиши хорионни тартибсиз кўпайишига
олиб келади, натижада плацентани ёпишиши, жойлашиши ва шаклининг нормдан
четга чиқиши содар бўлади. Шулар туфайли плацентани
бирламчи етишмовчилиги
келиб чиқади.
Плацентанинг иккиламчи етишмовчилиги у шаклланиб бўлганидан сўнг,
ҳомиладорликнинг патологияси оқибатида ёки ҳомиладор аёлни инфекцион,
экстрагенитал касалликлар билан хасталаниши натижасида юзага келади.
Плацентанинг сурункали етишмовчилиги ижтимоий-иқтисодий ва табиий
омиллар сабабли ривожланади. Буларга мисол сифатида ҳужайраларни механик
шикастланиши ёки радиация ва инфекция таъсирида емирилши кабиларни кўрсатиш
мумкин. Юқорида келтирилганларга қўшимча қилиб она-плацента-ҳомила
системасидаги
энергетик
моддалар
танқислигини
(
кислород,
глюкоза,
аминокислоталар ва бошқалар) ёки ферментлар фаоллигини пасайишини ёки синтез
жараёнларининг секинлашишини келтириш мумкин.
Ташқи муҳитнинг ҳар хил таъсирларига жавоб реакцияси сифатида
бачадоннинг қўзғалувчанлиги ортади (мушаклар тонуси кўтарилади) ва унда лимфа
ва қон айланиши бузилади.
Плацента етишмовчилиги билан бирга ҳомилани
гипотрофиясига сабабчи
омиллардан энг муҳими аёлни ҳомиладор бўлгунча ва ҳомиладор бўлгандан сўнг ҳам