Патологик

4-
Жадвал
Баландликка қараб тоғлик касаллигининг аломатлари 
Денгиз 
сатҳига 
нисбатан 
баландлик 
М 
Атмосфера 
босими симоб 
устуни ММ 
Кислороднинг 
порциал босими 
РО
2 
Гемоглобинни 
кислород Билан 
тўйиниши % 
Пульс 
Артериал 
босими 
Нафас 
Марказий нерв 
системасининг 
бузилиши 
9000 230 
48 
20-40 
Аниқланмайди 
Аниқлан 
майди 
фаланжланиш, 
терминал ҳолат 
Ҳаётий 
зарур 
марказларни 
фаланжланиши 
8000 265 
56 
50 
Ипсимон 
Коллепс 
Кескин 
пасайиши 
Ҳушдан кетиш, 
тутқаноқлар 
6000 355 
75 
70 
Аритмия 
брадикардия 
эҳтимоли бор 
Пасайган 
Аритмия Чейн-
Стокс нафаси 
Тормозланиши 
кучайиши, оғриқ 
сезгисини 
йўқолиши, оғриқ 
сезгисини 
йўқолиши 
5000 405 
85 
75 
Жуда тезлашган 
Беқарор 
Тез, юзаки 
аритмия 
Қўзғалиш 
жараёнини 
пасайиши, 
фазали 
ҳолат, 
уйқу 
босиши, 
бўшашлик 
кўнгил айниш 
4000 
компенсация 
хонаси 
460 97 
85 120-130 
Кўтарилади 
Жуда 
тезлашади 
Эйфория 
ёки 
ёмон ҳис қилиш, 
ҳаракат 

---

412 
координациясини 
бузилиши. 
Эътиборсизлик 
3000 525 
110 
90 
110-120 
Кўтарилади 
Нафас қисиш 
Функция 
бузилишининг 
дастлабки 
белгилари. Нозик 
диференцияни 
бузилиши 
2000 600 
125 
92 
95-100 
Деярли 
ўзгаришсиз 
Вентиляцияни 
кўпайиши 
Нормадан фарқи 
йўқ 
0 760 160 
96 
70 
Норма
Норма
Норма

---

413 
18 
БОБ 
ХАЗМ ТИЗИМИ ПАТОФИЗИОЛОГИЯСИ 
 
18.1.
УМУМИЙ ТУШУНЧА 
 
Овқат етишмовчилик организмга тушган озиқ-овқатнинг етарли даражада ҳазм 
бўлишининг таъминлай олмайдиган ошқозон-ичак ҳолатидир. Етишмовчиликнинг 
оқибати сифатида манфий азот баланси, гипопротеинемия, гиповитаминозлар, 
организмнинг сусайши,реактивликнинг бузилиши ривожланади; болаларнинг ўсиши 
ва ривожланиши қийнлашади. 
Ҳазм қилиш етишмовчилигининг оғир турлари эмизиклик болаларда 
диспепсиялар холатида ривожланиши мумкин. Диспепсиянинг асосида овқат ҳазм 
қилиш трактининг функционал кобилияти билан бир унга қўйиладиган талаблар 
одамдаги етишмовчилик етади (масалан нотўғри овқатлантиришда). 
Еш болада қайт қилиш ва ич кетиш, озиқ моддалар ва сувни йўқотиш 
оқибатида организмнинг ҳолсизланиши ва сувсизланишига олиб келади. 
Ёш болаларда овқат ҳазм қилишнинг бузилишининг асосий сабаблари: 
1.
Овқатланишдаги бузилишлар: овқатланиш тартибининг бузилиши; емон 
сифатли овқатларни истеъмол қилиш, ҳаддан ташқари иссиқ еки совуқ овқат ейиш ва 
бошқалар. 
2.
Қатор инфекция қўзғотувчилар қорин тифи, дизентерия, салмонеллезлар ва 
бошқалар. 
3.
Токсик моддаларни ошқозон-ичака трактига тушиши (оғир металл тузлари, 
пестицидлар, ўсимлик заҳарлари ва бошқалар). 
4 
Овқат ҳазм қилиш трактининг туғма анамалиялари; 
5.
Ионловчи радиация таъсири буларга болалар айниқса сезгир. 
6.
Психотравма, салбий эмоциялар; 
7.
Овқат аллергиялари. 
18.2. 
ИШТАҲАНИНГ БУЗИЛИШЛАРИ 
 
Иштаҳа бузилишининг уч тури фарқланади: патологик унинг ортиши, 
камайиши еки ўзгариши. 
Иштаҳанинг патологик ортиши - гиперрексия (heper-ортиқ, ҳаддан ташқари; 
orexus-
иштаҳа), бу одатда, овқатни кўп истеъмол қилиш билан бирга келади – 
полифагия (poly-кўп, phagen-ейиш); 
Агар иштаҳа ҳаддан ташқари ортиб кетса – булемиядан далолат беради (bul-буқа, 
himol-
очлик, синоним-бўридай оч). 
Иштаҳанинг патологик ортиши М.Н.С. нинг касалликларида (неврозлар, ақлий 
зайфлик, миянинг ўсмалари), эндокрин безлари касалликларида (тиреотоксикоз, 
қандли диабет, инсулиномалар) кўрилади. 
Патологик иштаҳанинг камайиши-анорексия (an-йўқ, orexus-иштаҳа) еш болаларда 
турли патологик жараенлар ва касалликларда ривожланиши мумкин. Анорексия 
бир қанча турлари фарқланади. 
1.
Интоксикацион (заҳарланиш) анорексияси турли интоксикация билан 
кечадиган сабабли пайдо бўлади касалликларда (инфекциялар, ўсмалар ва 
бошқалар). 
•
Бунинг асосида овқатланиш марказининг қўзғалинишининг камайиши етади. 

---

414 
2.
Диспептик анорексия овқат ҳазм қилиш тракти касалликларининг асосий 
белгиларидан хисобланади. Бу эса ошқозон-ичак тракти рецепторларининг 
функцияси бузилиши билан тушинтирилади; м-н, бурун – томоқ касалликлари 
(
аденоидлар) да таъм рецепторларининг бузилиши, шуниндек, шартли-
рефлектор характерда ҳам бўлиши мумкин, агар оғриқ овқат ейиш билан 
боғлиқ бўлса бу емон оқибатларга олиб келади. 
3.
Нейродинамик анорексия, қусишда, оғриқларда овқат марказининг рецептор 
тормозиланишида кузатилади. 
4.
Невротик анорексия, бу эса манфий эмоцияларда, хусусан гўдакнинг мажбурий 
ва ҳаддан ташқари кўп овқатлантиришда ривожланади. 
5.
Нерв психик анорексия – семизликда ўзини бирданига овқатдан қаттиқ 
чегаралаб қўйиш натижасида келиб чиқади. Бу пубертат олди ва пубертат 
даврида ривожланади ва кўпинча психик касалликларнинг биринчи намоен 
бўлиши ҳисобланади. Гипофиз ва оралиқ миянинг касалликларида, ҳам пайдо 
бўлади. Иштаҳанинг айниши (ўзгариши) (парарексия) таъм билиш 
анализаторининг марказий еки перифик қисмнинг бузилиши билан кечади. 
Касаллар бунда бўр, кўмир ейишади, сирка ичиб қўйишади.