Патологик

Гипернатриемия 
(қонда натрий концентрациясининг 150 ммоль/л дан 
ортиқ бўлиши). Бу ҳолат тузни кўп истеъмол қилишдан (айниқса, 
чақалоқларда 
буйрак вазифасини тўла бажармаслигидан) буйрак 
касалликларида (гломерулонефрит, наслий тубулопатияда), буйрак усти 
безларининг қобиғининг гиперфункциясида, I-ламчи ва II–ламчи 
альдестеронизмда, Na уретик гормонларни танқислигида, шунингдек 
иситмада, оқсил етишмаслигида (оч қолишда) ва бошқа ҳолатларда 
ривожланади. 
Ҳамма 
шаклдаги 
гипернатриемия 
оқибатида 
гиперосмоляр 
синдромнинг ривожланиши билан ифодаланади: сувни ҳужайра оралиғига ва 
қон томирларига (гипергидратацияга қаранг) ўтиши ҳужайраларнинг 
сувсизланишига 
сабаб 
бўлади. 
Na 
концентрациясининг ҳужайра 
ташқарисидаги суюқлигида ортиши эдемалар пайдо бўлишига, қоннинг 
хажми ортишига, артериал босимнинг кўтарилишига олиб келади. Ёш 
болаларда наслий мойилликда суткада истеъмол қилинадиган ош тузининг 
ортиши (30-35 г сут) артериал гипертензияни эрта ривожланишига олиб 
келади. Унинг патогенезида: айланиб юрувчи қон ҳажмининг ортиши, 
силлиқ мушакли томирларнинг адреналинга сезгирлигининг кучайиши, 
(натрийнинг потенцирловчи таъсири) эндотелиал ҳужайраларнинг эдемаси 
роль уйнайди. Сурункали гипернатриемияда, ёш болаларда нерв 
ҳужайраларининг дегидратацияси ва вазифаларининг бузилиши натижасида 
ақлий ривожланишдан ортда қолиш кузатилади. Оғир ҳолларда тез 
ривожланган гипернатриемия мияга қон қуйилишига олиб келиши мумкин. 
(Гипернатриемик геморрагик энцефалопатия), Na концентрациясининг қонда 
ортиб кетиши ҳар хил ўзига хос белгилар билан ифодаланади: умумий 
қузғалиш, хаддан ташқари чанқаш (ҳужайраларнинг сув йуқотишидан), 
ҳаттоки умумий гипергидратация ва эдемалар бўлса ҳам, шиллиқ пардалар 

---

321 
қуриб қолиши, оғир ҳолларда тиришиш ва эс ҳушнинг бузилиши 
шулардандир. Калий миқдори ҳужайра ташқи муҳитида 4-5 ммоль/ л 
ҳужайра ички муҳитида эса 110-150 ммоль/л ни ташкил этади. Унинг кўп 
қисми мушакларда бўлади. Организмнинг калийга бўлган суткалик талаби 
тахминан 4г. Калий балансининг бузилиши Na алмашинувининг бузилишига 
ва кислота – ишқорий ҳолат билан чамбарчас боғлиқ.