Патологик физиология

Кислота - ишқор ҳолати бузилишининг асосий кўрнишлари 
pH = pK +
log
 BHCO
°
3
т е н г л а м а с и д а н к ў р и н и б т у р и б д и к и , қ о н р Н н и 
HHCO
3 
у з г а р и ш и р Н н и н г м е т а б о л и к к о м п о н е н т и н и н г б и р л а м ч и ў з г а р и ш л а р и д а ю з 
б е р а д и , я ъ н и б и к о р б о н а т л а р ( В Н С 0
3
) м и қ д о р и ў з г а р г а н д а ё к и р Н р е с п и р а ц и я 
( н а ф а с ) к о м п о н е н т и
 HCO
3
к о р б о н а т к и с л о т а с и ў з г а р г а н и д а в у ж у д г а к е л а д и . 
Б и р и н ч и с и к и с л о т а - и ш қ о р ҳ о л а т и н и н г м е т а б о л и к у з г а р и ш и н а т и ж а с и д а , 
и к к и н ч и с и э с а р е с п и р а т о р ( н а ф а с ) к о м п о н е н т и ў з г а р г а н д а ю з б е р а д и . 
Б и к а р б о н а т л а р н и н г м и қ д о р и н и б и р л а м ч и к а м а й и ш и м е т а б о л и к а ц и д о з г а , 
к у п а й и ш и э с а а л к о л о з г а о л и б к е л а д и . М а с а л а н к а р б о н а т к и с л о т а с и н и н г 
б и р л а м ч и к а м а й и ш и ( г и п е р в е н т и л я ц и я ) д а р Н к ў т а р и л а д и в а р е с п и р а т о р 
а л к а л о з г а о л и б к е л а д и ; к а р б о н а т к и с л о т а с и н и н г б и р л а м ч и к у п а й и ш и 
( р е с п и р а т о р ) н а ф а с а ц и д о з г а о л и б к е л а д и . 
Ю к р р и д а г и т е н г л а м а д а н я н а ш у н а р с а р а в ш а н к и , р Н к ў р с а т к и ч и 
а б с о л ю т к ў р с а т к и ч л а р г а б о ғ л и қ б у л м а й , б и к а р б о н а т л а р в а к а р б о н а т 
к и с л о т а л а р н и н г ў з а р о н и с б а т и г а б о ғ л и қ . Ш у н и н г у ч у н , р Н к ў р с а т к и ч и 
а б с о л ю т к ў р с а т к и ч л а р г а б о ғ л и қ б ў л м а й , б и к о р б о н а т л а р в а к а р б о н а т 
к и с л о т а л а р н и н г ў з а р о м у н о с а б а т и г а б о ғ л и қ . Ш у н и н г у ч у н , р Н к ў р с а т к и ч и 
ҳ а т т о п а т о л о г и к ж а р а ё н л а р к е ч а ё т г а н п а й т д а б и к о р б о н а т л а р н и н г м у т л о қ 
м и қ д о р и ў з г а р с а д а , к а р б о н а т к и с л о т а с и н и н г м и к д о р и к о м п е н с а т о р р а в и ш д а 
ў з г а р с а х а м , н о р м а л к ў р с а т к и ч л а р д а қ о л и ш и м у м к и н . Ш у н д а й к и л и б , 
б и р л а м ч и р е с п и р а т о р ( н а ф а с ) ў з г а р и ш л а р и м е т а б о л и к у з г а р и ш л а р б и л а н 
к о м п е н с а ц и я к и л и н а д и , б и р л а м ч и м е т а б о л и к у з г а р и ш л а р э с а н а ф а с 
о л и ш н и н г у з г а р и ш и н а т и ж а с и д а к о м п е н с а ц и я л а н и б т у р и ш и м у м к и н . ( С 0
2
н и 
у ш л а б к о л и ш и н а т и ж а с и д а ) б и к о р б а н а т л а р к у п а й и ш и н а т и ж а с и д а т ў л и қ ё к и 
қ и с м а н к о м п е н с а ц и я л а н и ш и м у м к и н . М е т а б о л и к а ц и д о з д а 
( б и к а р б о н а т л а р н и н г б и р л а м ч и к а м а й и ш и н а т и ж а с и д а ) р Н н и н г п а с а й и ш и 
г и п е р в е н т и л я ц и я н а т и ж а с и д а С 0
2
к а м а й и ш и о р қ а л и к о м п е н с а ц и п я л а н а д и . 
А м а л д а к и с л о т а - и ш қ о р ҳ о л а т и б у з и л и ш и н и к у й и д а г и э т и о п а т о г е н е т и к 
к л а с с и ф и к а ц и я с и қ ў л л а н и л а д и : 
А ц и д о з - в о д о р о д и о н л а р и м и к д о р и н и н г а б с о л ю т ё к и н и с б и й 
к у п а й и ш и , р Н н и н г п а с а й и ш и . 
Р е с п и р а т о р ( ё к и г а з л и ) о р г а н и з м д а н а ф а с е т и ш м а с л и г и н а т и ж а с и д а 
С 0
2
н и н г ч и қ и б к е т и ш и н и н г б у з и л и ш и н а ф а с о л а ё т г а н х а в о т а р к и б и д а г и С 0
2 
н и н г к ў п л и г и н а т и ж а с и д а . 
331 

---