Ona tili umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 10-sinfi uchun darslik

Mustaqil bajaraman.
Topshiriq. 
Matnni tushunish bo‘yicha 4 ta test tuzing. 
Test savollari mayda va keraksiz detallarni eslab qolishni emas, balki ma’lumotlarni 
tushunishni, qiyoslay olish va ulardan to‘g‘ri xulosa chiqara olishni tekshirishga qaratilgan 
bo‘lsin. 
4 ta testdan 2 tasi fikrning to‘g‘ri yoki noto‘g‘ri ekanini aniqlashga qaratilgan bo‘lsin.
 
NISBAT QO‘SHIMCHALARI QO‘LLANISHI

---

128
Topshiriq.
Matn bilan tanishib chiqing.
INNOVATSION RIVOJLANISH VAZIRLIGI
Ilg‘or xorijiy tajriba, jahon fanining zamonaviy yutuqlari, innovatsion g‘oyalar, ishlan-
malar va texnologiyalar asosida iqtisodiyotning barcha tarmoqlari va ijtimoiy sohani jadal 
innovatsion rivojlantirishni taʼminlash maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Innovatsion 
rivojlanish vazirligi tashkil etilgan.
Vazirlik turli sohalarga innovatsiyalarni joriy etish bilan shug‘ullanadi. Innovatsion g‘oy-
alar, ishlanmalar va texnologi-
yalarni joriy etish bo‘yicha xalqa-
ro hamkorlikni rivojlantirish ham 
vazirlikning zimmasida. 
Vazirlikning rasmiy sayti – 
mininnovation.uz saytiga kirib, 
sohaga doir yangiliklar, tanlovlar 
va startap loyihalardan xabardor 
bo‘lib turish mumkin. Shuning-
dek, vazirlik huzurida Yoshlar 
akademiyasi ham faoliyat yurita-
di. Yoshlar akademiyasi iqtidor-
li yoshlarni qo‘llab-quvvatlaydi, 
tadqiqot olib borishida imkon 
yaratadi, tashabbuskor yoshlarni 
tadbirkorlik faoliyatiga yo‘naltiradi. 
38-dars

---

129
38.1-mashq. 
Nega ajratib ko‘rsatilgan so‘zlarning ayrim qismlari bosh harf, qolganlari 
kichik harf bilan yozilganini izohlang. 
38.2-mashq. 
Quyida berilgan fe’llardan qaysilari chiziqcha bilan yozilishini aniqlang 
va daftaringizga ko‘chiring. 
38.3-mashq. 
Quyida berilgan ifodalar natijasi qanday yozilishini aniqlang va 
daftaringizga ko‘chiring.
gullab yashnamoq
yig‘lab gapirmoq
so‘rab topmoq
imum + insoniy
hay + hay + la
shu + yoqqa
so‘z + ma +so‘z
borib qaytmoq
yig‘lab siqtamoq
so‘rab surishtirmoq
baxt + saodat
ketamiz + mi
hech + nima
dum + dumaloq
unib o‘smoq
qo‘llab quvvatlamoq
yelib yugurmoq
baxt + saodat + li
ketsang + chi
birdan + bir
liq + to‘la
Qo‘shma ot va sifatlar qo‘shib yoziladi: karnaygul, ochko‘z.
Qo‘shma ravish, son, fe’l va olmoshlar ajratib yoziladi: har kuni, o‘n olti, olib keldi, 
hech kim.
Birpas, birmuncha, ozmuncha, biroz ravishlari qo‘shib yoziladi.
Juft, takror va yarim takror so‘zlar chiziqcha bilan yoziladi: hali-beri, xola-xola, qip-qi-
zil.
Juft so‘z qismlari orasida -u/-yu bo‘lsa, asoslar orasi ajratib yoziladi: yosh-u keksa, 
ota-yu ona.
O‘rtasida -dan bo‘lgan takror so‘zlar ajratib yoziladi: kundan kun, qizigandan qizidi.
Takror taqlid so‘zlarga qo‘shimcha qo‘shish bilan yasalgan ot va fe’llar qo‘shib yozi-
ladi: sharshara, pirpira
Ayrim yuklama qo‘shimchalar va -la, -chun ko‘makchilari chiziqcha bilan yoziladi: ayt-
dim-ku, sen-chi, meni-ya, sen-la, sen-chun.
Qo‘shimchalar qisqartma so‘zlarga qo‘shib, sonlardan esa ajratib yoziladi: O‘zMUga, 
8 ga.
QO‘SHIB, AJRATIB, CHIZIQCHA BILAN YOZISH

---

130
“Biz bilan birpas o‘tiring”, deymiz. Umuman birpas so‘zini biz ko‘p ishlatamiz. Lekin 
uning tarixini, kechmishini, sakkiz og‘a-inidan bir o‘zi qolganini, yetti aka-ukasi esa tarix 
to‘zonlarida yo‘q bo‘lib ketganini bilmaymiz. Qizig‘i shundaki, birpas so‘zidagi pas qismi 
tilimiz tarixida “kechaning sakkizdan biri” ma’nosini anglatgan…
Yaponlarda ham shunga o‘xshash holat kechaning hayvonlari nomi bilan soatlarga 
bo‘linishi bor.
Kechaning uch pasig‘acha yo‘l yurdik. (“Boburnoma”dan)
“Boboso‘z izidan” kitobidan olindi.