Бошланғич таълим кафедраси

 
 
I. Ифодали ўқиш методи. Ўз моҳиятига кўра, муайян бадиий асар ѐки 
ундан олинган парчани муаллиф ҳиссиѐтини ифодалайдиган даражада ўқий 
олиш маҳоратидир. Ифодали ўқиш онгли мутолаанинг табиий маҳсули, холис 
кўрсаткичи саналиб, муайян асарни ҳам фикрлаб, ҳам ҳиссий ўзлаштиришни 
таъминлайди. Ифодали ўқиш онглилик билан узвий боғлиқ.
II. Қайта ҳикоя қилиш методи. Ҳикоя қилиш – жиддий ижодий иш. 
Ҳикоя қилиш жонли оғзаки сўз кўринишларидан бўлиб, унда қандайдир 
ҳақиқий ѐ тўқима ҳодисалар қайта яратилади. Қайта ҳикоя қилиш ўқилган 
матнга таянишни кўзда тутади.
III. Луғат устида ишлаш методи. Матн устида ишлаш жараѐнида луғат 
ишлари алоҳида ўрин тутади. Луғат ишлари билан изчил ва мунтазам 
шуғулланмасдан туриб ўқувчиларнинг оғзаки ва ѐзма нутқини ривожлантириш 
мумкин эмас. Чунки уларнинг луғат хазиналари қанча бойиб борса, гап тузиш, 
матн тайѐрлашда унчалик қийналмайдилар.
IV. Мустақил ишлаш методи. Матн устида ишлаш жараѐнида ўқувчилар 
нутқининг тушунарли бўлишига, матндаги асосий ғояни тўғри илғай 
олишларига, қайта ҳикоялашда ундаги сўз ва ибораларни ўринли қўллай 
билишларига алоҳида эътибор қаратиш таълимий натижани кафолатлайди. 
Ўқувчиларнинг дарслик матни устидаги мустақил ишлаши матнни ўқиш, қайта 
ҳикоя қилиш, савол-топшириқлар устида ишлаш билан чекланмайди, балки 
ўрганилган матн юзасидан эгаллаган билимларини, кўникма ва малакаларини 
мустаҳкамлашга доир мустақил ишларни бажариши мисолида давом этади.
Шундай қилиб, бошланғич синф ўқиш дарсларида матн устида ишлаш 
орқали нутқ ўстириш жараѐнининг муваффақиятини таъминлаш ўқитувчи 
томонидан самарали методларнинг танланишига ҳам боғлиқ.
Бошланғич синф ўқиш дарсларида матн устида ишлаш орқали нутқ 
ўстиришда самарали методлар билан бирга таълим технологияларини қўллаш 
ўқувчиларнинг ўқув-билиш фаоллигини оширишга ѐрдам беради. Бу 
ўқувчиларда ўқув фанини ўзлаштириш, китоб ўқишга бўлган қизиқиш ва 
мотивацияни кучайтиради, ўқув-билиш фаоллигини юзага келтиради. 
Хулоса қилиб айтганда, ўқитувчилар бошланғич синф ўқиш дарсларида 
матн устида ишлаш орқали нутқ ўстиришда таълим технологияларини 
танлашга ҳам алоҳида эътибор қаратишлари зарур.