Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Қарши муҳандислик-иқтисодиѐт институти

Нефтли йўлдош газларни утилизация қилишнинг Норвегия 
давлатида амалга оширилиши 
Норвегияда биринчи марта нефть қазиб олиш 1971 йилда 
бошланган. Шундай қисқа муддат оралиғида Норвегияда нефтдан 
самарали фойдаланиш натижалари олинган. Бунинг учун бир нечта 
кучли компаниялар бирлаштирилган ва ―нефть бўйича қонун‖ ишлаб 
чиқариш давлат томонидан амалга оширилган. Нефтдан фойдаланиш 
қонуни нефть газини утилизация қилиш бўйича лицензияга эга бўлган 
ташкилотлардан ҳамда қурилма ва ишлатиш бўйича катта талабларни 
ўрнатган. 
Нефтни бошқариш ташкилоти
. Экспорт учун нефть 
имкониятини йўқлиги ва машъала орқали ѐқишни тақиқлаш нефтли 
газларни қатламларга қайтадан ҳайдаш ҳолатига олиб келган. Газни 
қатламга ҳайдаш катта нефтбераолувчанликка олиб келган ва сув 
ҳайдашга нисбатан катта саноат аҳамиятига эга бўлган. 
Умумий самарадорлик қуйидагича: қўшимча 0,43-0,48 млн. м
3
нефть ва 1 млрд. м
3
газ олишга эришилган. Норвегияда бир нечта 
йирик конларга газ ҳайдалганда нефтбераолувчанлик коэффициенти 
53-66 % ни ташкил қилган. Бу кўрсатгични дунѐдаги йирик конлардаги 
нефтбераолувчанлик коэффициенти билан таққослаганимизда 8 -9% 
ортиқча эканлигини кўрсатади [56]****. 
Йўлдош нефтли газларни утилизация қилиш бўйича 
LUKOYL компаниясининг тажрибаси 
LUKOYL компаниясини нефтли йўлдош газларни қазиб олиш 
кўрсатгичи 2012 йилда 2011 йилга нисбатан 2,6 % га ва 10276 млн. м
3
ни ташкил қилган. Газдан фойдаланиш 13,3 % га ўсган ва товар 
йўлдош газ 9001 млн. м
3 
ни ташкил қилган. LUKOYL компанияси 
томонидан нефтли йўлдош газлардан газли электстанцияларида 
электр энергияси ишлаб чиқаришда, қатлам босимини сақлаб туришда 
қатламга ҳайдалган ва бошқа ишлаб чиқариш эҳтиѐжларида 
фойдаланилган. Товар йўлдош газ газни қайта ишлаш заводларига ва 
маҳаллий истеъмолчиларга етказиб берилган. 
«LUKOYL» ОАЖ нефтли йўлдош газларни утилизация қилиш 
кўрсатгичини ҳар йили ошириб бормоқда 2009 йилда - 71,1 % ни, 2010 
йилда - 77,5 % ни, 2011 йилда - 79,3 % ни, 2012 йилда эса 87,6 % ни 
ташкил қилган. Нефтли йўлдош газларни утилизация қилиш 
кўратгичининг ошиши «LUKOYL» ОАЖ томонидан конларда – 
компрессор станцияларини ва газузатмаларини қуриш билан 
боғлиқдир. «LUKOYL» ОАЖ томонидан нефтли йўлдош газларни 

---

308 
утилизация қилиш кўрсатгичини оширишда кичик энергия ишлаб 
чиқариш учун конларда газли электр станцияларини қуриш масаласи 
амалга оширилмоқда. Бунинг натижасида машъалага ѐқишга 
бериладиган 
газнинг 
миқдорини 
қисқартириш, 
атмоферага 
бериладиган газни ташланмаларини камайтириш, нефтқазиб 
олинадиган туманда экологик ҳолат яхшиланмоқда. Шунинг учун 
Ғарбий Сибирда нефтли йўлдош газларни утилизация қилиш 95 % ни 
ташкил қилади[57]
*****
.