|
Alisher Navoiy nomidagi Toshkent
davlat o‘zbek tili va adabiyoti
universiteti
“O‘ZBEK MILLIY VA TA’LIMIY
KORPUSLARINI YARATISHNING NAZARIY
HAMDA AMALIY MASALALARI”
Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya
Vol. 1
№. 01 (2021)
22
a)
Malakalarning yondashuvi (Skill Approach)
b)
Samaradorlikka yondashish (Efficiency Approach)
Chet tilini o‘qitishda maqsadli tilni eng yaxshi usulda o‘rgatish uchun ishlatiladigan usul bitta
emas. Ushbu usullarning alternativalarini doimiy ravishda ishlab chiqishi, ularning noyob va mukammal
usul bo‘lmaganligini ko‘rsatadi. Usullarning muvaffaqiyatli bo‘lishi uchun, foydalanish xususiyatlaridan
tashqari, maqsadli auditoriyaning shaxsiy ehtiyojlarini o‘ylash kerak. Ta’lim olinadigan muhitda
gaplashadigan til, iqtisodiy va ijtimoiy vaziyat va boshqalar kabi omillarni hisobga olgan holda usuldan
foydalanish xususiyatlarini moslashtirish va ishlab chiqish majburiydir.
Chet tili dasturlarini amalga oshirishda o‘quv-o‘qitish jarayonlarini muvaffaqiyatli amalga oshirish
uchun ishlatilishi mumkin bo‘lgan usullarni esa quyidagicha sanab o‘tish mumkin:
Hikoya qilish texnikasi: O‘qitishda og‘zaki ifoda etishga ahamiyat berganligi sababli darslarda
"izohlash", "tushuntirish" va "tavsiflovchi" xususiyatlardan ijobiy foydalanadi. Muhokama qilish
texnikasi: O‘qituvchi va talabaning o‘zaro ta'siri kuzatiladi. Talabalar mavzu bo‘yicha o‘z fikrlarini aytib
izoh berishlari mumkin. Avval mavzu kichik guruhlarda, so‘ngra sinfda jamoaviy ravishda muhokama
qilinadi. Muhokamadan olingan xulosa umumlashtirildi.
Misollarla o‘rganish texnikasi: Talaba markazida. Sinfga amaliy ish olib borilishi kerak. Ushbu
misol ishida muammo topilishi kerak. Hodisa maqsadlar, munosabatlar va qadriyatlar nuqtai nazaridan
baholanishi kerak. Muhokama oxirida konsensus bo‘yicha tavsiyalar yozib olinishi va ushbu natijalardan
qanday foyda olishni ta'kidlash kerak.
Namoyish qilish usuli va uni bajarish: Namoyish paytida orttiriladigan ko‘nikmalarni o‘qituvchilar,
bajarish jarayonini esa talabalarning ishlab chiqarishi kerak. Ushbu usulda o‘qituvchi ko‘nikmalarni
ketma-ket va bosqichma-bosqich o‘rgatishi kerak. To‘liq o‘rganish amalga oshirilishidan oldin keyingi
mahoratga o‘tmaslik kerak. Amalga oshiriladigan ishlarni jadvalda / sxemada ko‘rsatish mumkin.
Muammoni hal qilish texnikasi: Bu maqsadga erishishda eng samarali usuldir. Bu talabalarga
doimiy belgi bilan o‘rganishga imkon beradi. Ushbu jarayonda muammolarni hal qilish bosqichlariga
rioya qilish kerak. O‘z navbatida, ular muammoni tan olishlari, uni aniqlashlari va uning cheklanishlarini
aniqlashlari, reytinglarni shakllantirishlari, ma'lumotlarni to‘plashlari va ularni izohlashlari, asta-sekin
sinab ko‘rishlari, qabul qilishlari yoki rad etishlari va olingan natijalar asosida takliflar berishlarini
kutishlari kerak.
Shaxsiy o‘qitish texnikasi: Bu talaba tomonidan amalga oshirilgan va boshdan kechirgan holda
o‘rganadigan o‘quvchiga yo‘naltirilgan o‘qitish usuli. Talaba o‘quv holatini uning qiziqishlari,
qobiliyatlari va ehtiyojlariga qarab o‘zgartiradi. Ushbu usul talaba tomonidan o‘zi o‘qishni xohlaganda
qo‘llaniladi. Rejalashtirish yaxshi bajarilishi va yakka tartibda o‘rganish usulidan foydalanishda vaqtdan
unumli foydalanish kerak. Talaba eslatma yozish va xulosa qilish orqali ishlashi mumkin.
Guruh o‘qitish metodikasi: Bular; namoyish, savol-javob, dramatik-ijodiy dramaturgiya,
simulyatsiya, guruhda ishlash, ta'lim o‘yinlari.
Shaxsiy o‘qitish usullari: Bular; shaxsiy ko‘rsatma, kundalik aylanma ish, malakani rivojlantirish
tadqiqotlari, rejalashtirilgan guruh ishi, darajani rivojlantirish tadqiqotlari
Sinfdan tashqari o‘qitish usullari: Bular; sayohat, kuzatish, suhbat, ko‘rgazma, loyiha, uyga vazifa.
Tilni o‘rganish strategiyasi yaxshi til o‘rganuvchilar uchun etakchi tadqiqotlar nuqtai nazaridan
juda muhimdir. Tilni o‘rganish strategiyasi talaba bilim olish uchun foydalanishi mumkin bo‘lgan texnika
yoki vositalar sifatida belgilanadi. Oxford (1990) strategiyalarni "talabalar til o‘rganishni yanada
muvaffaqiyatli, o‘z-o‘zini boshqarish va mashg‘ulotni yoqimli qilish uchun foydalanadigan xatti-
harakatlar yoki harakatlar" deb ta'riflashadi. Agar talaba muvaffaqiyat qozonishni istasa, u o‘zining o‘quv
jarayoni uchun javobgarlikni o‘z zimmasiga oladi va tilni o‘rganish strategiyasidan foydalanadi.
Strategiyalar ta'limni osonroq, yoqimli, tezroq, samaraliroq, o‘z-o‘zini boshqarishga va yangi
vaziyatlarga o‘tkazishga imkon beradigan aniq harakatlardir. Oxford (1990) tilni o‘rganish strategiyasini
ikki sarlavha ostida muhokama qiladi: tilni to‘g‘ridan-to‘g‘ri yoki bilvosita ishlatilishiga qarab to‘g‘ridan-
to‘g‘ri va bilvosita tilni o‘rganish strategiyalari.
1-jadval: Oxfordning tillarni o‘rganish strategiyasining tasnifi (1990)
Do'stlaringiz bilan baham: |
