|
Alisher Navoiy nomidagi Toshkent
davlat o‘zbek tili va adabiyoti
universiteti
“O‘ZBEK MILLIY VA TA’LIMIY
KORPUSLARINI YARATISHNING NAZARIY
HAMDA AMALIY MASALALARI”
Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya
Vol. 1
№. 01 (2021)
21
O‘ZBEK TILINI CHET TILI SIFATIDA O‘QITISH USULLARI
METHODS OF TEACHING UZBEK LANGUAGE AS A FOREIGN LANGUAGE
Fatma Açık
*
9
Abstract
: Teaching Uzbek as a foreign language has become important and widespread only in
the last twenty years. There are various activities in Uzbekistan and abroad to teach the Uzbek language
to foreigners. However, there is little activity on the level of effectiveness of the practices, how the
methods and approaches are used, and how teachers are trained as Uzbek as a foreign language. What
are the problems of teachers, students and institutions in teaching Uzbek as a foreign language? To
answer the question, this report provides information on the methods and techniques of teaching a
foreign language.
Keywords:
Uzbek language, foreging language teaching
Chig‘atoy Turkchasining davomi bo‘lgan o‘zbek yozma tili taxminan 30 million kishining ona tili
hisoblanadi. Ayniqsa, 1990-yillarda Osiyo, Evropa va Amerikada, xususan Turkiya Respublikalarida
ilmiy, madaniy va siyosiy o‘zgarishlar asosida chet tili sifatida o‘rganilganligi sababli, undan foydalanish
keng tarqaldi. Shu nuqtayi nazardan, o‘zbek tilini chet tili sifatida o‘rganish / o‘qitish bo‘yicha jiddiy
ilmiy tadqiqotlar olib borilgan.
O‘zbek tilini o‘qitish Turkiyada Turkiy lahjalar va adabiyotlari bilan Turk tili va adabiyoti
bo‘limlarida, boshqa mamlakatlarda esa Turkologiya kafedralarida olib borilmoqda. Aspirantura va
magistrada tezislar tuzildi, maqolalar yozildi va maruzalar taqdim etildi. Biroq o‘zbek tilini chet tili
sifatida o‘qitish sohasida hali qilinadigan va izlanadigan ishlar ko‘p. Ushbu sohaning usullarini o‘rganish
va ulardan foydalanish, tajribali o‘qituvchilarni tayyorlash, materiallar va o‘quv dasturlarini tayyorlash
kabi ehtiyojlar hali kerakli darajaga etgani yo‘q.
O‘zbek tili, o‘zbek tili va adabiyoti kafedralarida O‘zbekistondagi filologiya fakultetlari va
pedagogika institutlarida o‘qitiladi, ushbu muassasalarni bitiruvchilar boshlang‘ich, o‘rta va oliy maktab
darajalarida O‘zbek tilini ona tili yoki ikkinchi til sifatida o‘qitadilar va chet elliklarga ushbu shaxslar
o‘zbek tilini o‘rgatadilar.
Soha ehtiyojlarini qondirish uchun O‘zbekistonda o‘zbek tilini o‘qitish markazlariga ehtiyoj bor.
Ushbu markazlarda O‘zbek tilini chet tili sifatida yangi yondashuv bilan o‘qitish uchun o‘quv dasturlarni
toyyarlash, ya'ni Evropaning Tillarga oid umumiy arizasi (CEFR) asosida, kitoblar yozish va ushbu
dasturga mos materiallar ishlab chiqarish zarur.
Chet til sifatida o‘zbek tilini o‘rgatish paytida hal qilinishi kerak bo‘lgan muhim masalalardan biri
ushbu tilni o‘rgatish paytida qo‘llaniladigan yondashuv, usul, uslub va strategiyalardir. Ushbu maruzada
qisqacha tillarni o‘qitish uslublari, usullari va strategiyalari keltirilgan.
Chet tillarni o‘qitishda keng qo‘llaniladigan yondashuv va ushbu yondashuvlar asosida ishlab
chiqilgan usullar quyidagicha:
Xulq-atvorni o‘qitish uslublari va usullari:
1.
An’anaviy yondashuv va usullar
a)
Grammatik yondashuv (Grammar Method)
b)
So‘zlarga yondashish (Lexicon approach)
c)
Madaniy yondashuv (Cultural approach)
d)
Grammatik-tarjima usuli (Grammar-Translation Method)
e)
Tabiiy usul (Natural Method)
f)
To‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘qitish usuli (Direct Method)
g)
Faol usul (Active Method)
2.
Xulq-atvor yondashuvi va usullari
:
a)
Eshitish-og‘zaki (tinglash-gapirish) usuli (Audiovisual Method)
b)
Audio-vizual usul (Audio-Lingual Method)
3.
Kognitiv tillarni o‘qitish uslublari va usullari
1.
Kommunikativ yondashuv (Communicative Method)
2.
Kontseptual-funktsional yondashuvlar (Cognative-Code Method)
4.
Tilni konstruktiv o‘qitish uslublari va usullari
9
Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Bölümü fatmaacik1@gazi.edu.tr
Do'stlaringiz bilan baham: |
