P. S. Su L t o n o V ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish asoslari

sun’iy
yoki antropogen modda 
va 
energiya aimashinuvi 
real voqelikka 
aylanib qoldi. B a’zi hollarda bu jarayon tabiiy jarayonlardan 
ham ustunlik qilmoqda. Tabiat bilan b o iad ig an munosabatlarda 
uning qonuniyatlarini pisand etm aslik yoki yetarlicha e’tiborga 
o lm aslik, IT I im k o n iy a tla rid a n k o ‘p in ch a bir tom o n lu m a 
n o to ‘g ‘ri foydalanish dastavval tabiatda, so‘ngra esa jam iyat 
va inson hayotida bir qator kutilm agan salbiy oqibatlarni yuzaga 
keltiradi. T abiatdagi va u bilan jam iyat o'rtasidagi m uvozanat 
buziladi. Agar inson tom onidan tabiatga o'tqaziladigan salbiy 
t a ’sirlar kuchli va uzoq dayom etsa, tabiat bunday tazyiqqa 
bardosh bera olmay tezlik bilan tanazzulga uchraydi, inson va 
jam iyatning moddiy negizi bo'lgan tabiat zaiflashib asl holatini

---

yo'qotadi. Hozirga kelib, tabiatga insonlarning ta ’siri keskin 
ortishi oqibatida tabiatim izdagi bir q ato r salbiy o ‘zgarishlar 
kuchayib, jam iyatim izning kelajagi xavf ostida qolmoqda. Buni 
quyidagilarda ko ‘rish mumkin: sayyoramiz bo ‘ylab atrof-m uhit 
holati kundan-kunga salbiy tomonga o'zgarib borm oqda, dunyo 
aholisining yarmi yetarlicha to ‘yib ovqat yemaydi, uchdan biri 
toza ichimlik suvi bilan ta ’m inlanm agan, to ‘rtdan biri savodsiz, 
k o ‘p m ainlakatlarda insonlar salomatligi yomonlashib, bolalar 
o ‘limi yuqori, turli m intaqalarda har xil urushlar va nizolar avjiga 
chiqm oqda, inson ehtiyoji uchun zarur b o ‘lgan k o ‘plab moddiy 
ne’m atlar kam ayib borm oqda. Shunday bir sharoitda insoniyat 
o ‘z ishlab chiqarish faoliyatini m ukam m allashtirish va tabiatga 
kam roq ziyon yetkazadigan texnologiyalami tezroq joriy etishga 
ju d a sekinlik bilan k irishm o q da. H ozirgi k u n d a ta b ia td a n
olinayotgan turli xom ashyolarning o 'rta c h a har 100 birligidan 
faqat 3-4 tasidan foydalaniladi, xolos. N ooqilona foydalanish 
tufayli keyingi 1,5 ming yil ichida yer yuzasidagi o ‘rmonzorlar 
47 % dan 27 %ga tushib qoldi, quruqlikning 30 %i cho‘l va 
sahrolarga aylandi. Sahro-cho‘llar yiliga 6 mln. gektar tezlik 
bilan kengaymoqda. Yiliga tabiatga chiqarib tashlanayotgan turli 
chiqindilar miqdori 100 m lrd.tonnadan k o ‘pni tashkil etmoqda. 
S o‘ngi 100 yil ichida 2 m lrd. gektar ekin m aydonlari eroziyaga 
uchrab ishdan chiqdi.
Tabiatdagi salbiy o ‘zgarishlar majmui birinchi galda insonlar 
salom atligiga k atta ziyon yetkazm oqda. A holining umumiy 
kasallanish darajasi to'xtovsiz o 'sib borm oqda, nafas yo'llari, 
oshqozon-ichak, onkologik, allergik, yurak, qon-tom ir va asab 
k a sa llik la ri k o 'p a y ib , yan g i n o m a ’lum k a sallik lar pay d o
bo'lm oqda. Dunyoni larzaga solib turgan SPID kasalligi borgan 
sari k o 'p ro q kishilarni o ‘z dom iga tortm oqda. Tabiatdagi salbiy 
o'zgarishlar oqibatida inson yashash muhitinining yomonlashuvi 
bilan xarakterlanadigan