P. S. Su L t o n o V ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish asoslari



Download 5,7 Mb.
Pdf ko'rish
bet13/186
Sana19.05.2023
Hajmi5,7 Mb.
#941004
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   186
Bog'liq
Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish asoslari. Sultonov P

Abu All ibn Sino 
(980-1037) jahon madaniyatiga yuksak hissa 
q o ‘shgan o lim lard an biridir. U ning 450 dan o rtiq asarlari 
m a ’lum. Bizgacha ulardan 240 tasi yetib kelgan. Ibn Sino asarlari 
orasid a «Tib qonunlari» nomli shox asari tibbiyot ilm ining 
qom usi bo'lib, u o 'r ta asr tibbiyot ilmi taraqqiyotining oliy 
cho'qqisi hisoblanadi. Kishi organizmiga tashqi m uhit ta ’siri 
muhimligini bilgan alloma, ayrim kasalliklar suv va havo orqali 
tarqalishi haqida fikr bayon etgan, y a ’ni, u kasallikning yuqishi 
m asalasini hal etishga yaqinlashgan edi. Abu Ali ibn Sinoning 
falsafiy va tabiiy-ilmiy qarashlari uning jahonga m ashhur asari
- «K itob ash-shifo», y a ’ni «Davolash kitobi»da bayon etilgan. 
Bu asarda m ateriya, fazo, vaqt, shakl, h arak at, borliq kabi 
falsafiy tushunchalar, shuningdek, matematika, kimyo, botanika,


zoologiya, geologiya, astron o m iy a, psixologiya kabi fanlar 
haqida fikrlar bayon etilgan.
Zahiriddin Muhammad Bobur 
(1 4 8 3 -1 5 3 0 ) n in g nom i 
aytilganda k o ‘pchilik uni shoir deb biladi. Ammo Bobur faqat 
sh o irg in a b o ‘lm ay, b alk i p o d s h o h , s a rk a rd a , tarix ch i va 
m ashshoq, ovchi va b og ‘bon. sayyoh va tab iatsh u nos ham
b o 'lg a n . « B o b u rn o m a» u n in g eng y irik a s a rid ir. A sard a 
Boburning k o ‘rgan-kechirganlari, yurgan joylarining tabiati, 
boyligi, o d am lari, u rf-o d a tla ri, h ay v o n lari, o ‘sim liklari va 
boshqalar tasvirlangan. U nda yer, suv, havo, turli xil tabiiy 
hodisalarga tegishli xalq so‘zlari k o ‘plab topiladi.
0 ‘zbekistonda ekologik yo'nalishdagi ishlarning asoschilari 
D .N .K ashkarov va Y e.P.K orovin hisoblanadilar. 1930-yillarda 
ular tom onidan «M uhit va jam oa», « 0 ‘rta Osiyo va Qozog‘iston 
c h o ‘lla rin in g tu r la r i va u la r d a n x o ‘ja lik d a fo y d a la n is h
istiqbollari», «C ho‘llardagi hayot» kabi ilmiy asarlar chop etildi. 
Bu asarlarda ekologiya fani va uning vazifalari, uslublari o ‘z 
aksini topgan.
0 ‘zbekiston F an lar akadem iyasining B otanika institutida 
V.A.Burigin rahbarligida o'sim liklar ekologiyasi laboratoriyasi 
tashkil etildi. Keyinchalik bu ishlarni am alda O.X .Hasanov, 
R.S.Vernik va boshqalar davom ettirdilar.
1959-yilda janubi-g‘arbiy Qizilqum cho ‘l stansiyasi, 1960- 
yilda N urota chala cho‘l stansiyasi tashkil etilib, u yerdagi ozuqa 
o 's im lik la r i u s tid a e k o lo g ik , fiz io lo g ik
va b io lo g ik
yo‘nalishlardagi ilmiy tadqiqot ishlari olib borildi va bu ishlar 
hozir ham davom ettirilmoqda.
F .N .K a s h k a ro v 0 ‘z b e k isto n d a g i h a y v o n o t dunyosini 
o ‘rganish ishlariga ham m uhim hissa q o ‘shgan. 1950-yildan 
boshlab uning ishlari 0 ‘zbekiston F a n la r akadem iyasining 
zoologiya va p arazito lo g iy a in stitu ti olim lari V.A.Selevin, 
T .Z .Z ohidov, I.I.K olesnik o vlar to m o nid an davom ettirildi. 
In stitut olim lari tom onidan olib boriladigan asosiy tadqiqot 
y o 'n a lis h i 0 ‘z b e k is to n h a y v o n o t o la m in in g um um iy 
qonuniyatlarini o 'rganishga qaratilgan. O 'zb ek isto n F anlar 
akadem iyasining akadem iklari T .Z .Z o hid o v , A .M .M uham - 
madiyev, m uxbir a ’zolaridan V .V .Y axontov, M .A.Sultonov.


R .O .O lim jo n o v k a b i o lim la r 0 ‘z b e k is to n d a z o o lo g iy a
ta d q iq o tla rin in g rivojlanishiga o ‘z hissalarin i q o ‘shganlar. 
Jum ladan, M .A .Sultonovning«H asharotlar ekologiyasi» (1963), 
T.Z.Zohidovning «Q izilqum cho‘lining biosenozlari» (1971) kabi 
asarlarini k o ‘rsatib o ‘tish mumkin.
K ey ingi y illa rd a in s titu t o lim la ri « H a y v o n o t o lam in i 
q o ‘riqlash va undan sam arali foydalanishning ilmiy asoslarini 
ishlab chiqish» dasturiga oid tadqiqotlarni davom ettirm oqdalar. 
Undan k o ‘zda tutilgan m aqsad kuzatuv tadqiqotlari natijalari -
m o n ito rin g m a ’lu m o tla rn i tah lil qilish va ta rtib g a solish, 
genofondni saqlash imkoniyatlarini o ‘rganish, hayvonot olamini 
q o ‘riqlashdan iboratdir.

Download 5,7 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   186




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish