Axborot iste’moli madaniyati va uni rivojlantirish yo‘llari bobning qisqacha mazmuni

BOSMA MATBUOT TA’SIRI. 
Bosma matbuot 
(gazetalar, haftaliklar, jurnallar, almanaxlar, 
kitoblar) OAV tizimida o‘ziga xos o‘ringa ega. CHop etish dastgohidan 
chiqqan mahsulot chop etilgan harfli matn, fotosurat, suratlar, 
plakatlar, sxemalar, jadvallar va boshqa tasviriy-grafik ko‘rinishdagi, 
tomoshabin-o‘quvchi tomonidan qo‘shimcha vositalarsiz qabul 
qilinadigan axborotni tashiydi. Bu holat busma matbuot va auditoriya 
o‘zaro munosabatlarining bir qator zaruriy xususiyatlari namoyon 
bo‘lishiga xizmat qiladi. 
Birinchidan,
nashr soniga yoki kitobga kiritilgan ma’lumotlarning 
to‘liq repertuari bilan atroflicha, tezkor tanishib chiqish imkoni 
mavjud. SHu tufayli nashr mazmuni haqida umumiy taassurotni 
shakllantirish va qiziqtirgan materialni tanlab, «o‘zlashtirma» 
xarakterini belgilash mumkin (ko‘rib chiqish, tanlab tanishish, diqqat 
bilan o‘qish, nashr sonini yoki undan qirqib olingan bo‘laklarni saqlab 
qo‘yish va qayta tanishib chiqish va hokazo). Bundan tashqari, kishida 
axborotni mustaqil tahlil qilish imkoni mavjud. 
Ikkinchidan, 
«keyinroq o‘qish», birinchi bor tanishib chiqqandan 
so‘ng materialni qulay vaqt va munosib joyda diqqat bilan to‘liq o‘qib 
chiqish uchun qoldirish imkoniyatlaridan foydalanish mumkin (nashr 
soni bilan tanishishni oqshomga qoldirish, kitobni kelgan joyidan 
keyinroq davom ettirish uchun o‘qishdan to‘xtash va hokazo). 
Buning barchasi bosma nashrni «yonida olib yurish» va qulay 
vaqtda, atrofdagilarga halal bermay, radio tinglash yoki 
teleko‘rsatuvlarni tomosha qilish imkoniyati yo‘q yoki bunga halal 
beradigan sharoitlarda (poezd, metro, avtobus, samolyotda va boshq.) 
axborotga murojaat qilish imkoni sabab qadrli. Bunda matn mutolaasi 
va tasviriy bosma mahsulotni qabul qilish ixtiyoriy tanlovga ko‘ra, 
o‘quvchi belgilagan tartib, tezlik va ritmda amalga oshadi. U bitta 
asarga bir necha marta murojaat qilishi, keraklisini saqlashi, belgilashi, 
hoshilarida eslatmalar (marginaliyalar) qoldirishi va hokazolarni 
amalga oshirishi mumkin. Bularning barchasi bosma mahsulotlarining 

---

17 
ko‘plab ijobiy tomonlarini bildiradi va shu bilan birga ularni tengsiz va 
ahamiyatli ommaviy axborot tashuvchisiga aylantiradi.