O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta'lim vazirligi


Iqtisodiy tafakkur va uning shakllanishi



Download 1,49 Mb.
Pdf ko'rish
bet68/185
Sana30.12.2021
Hajmi1,49 Mb.
#93353
1   ...   64   65   66   67   68   69   70   71   ...   185
Bog'liq
iqtisodiy tarbiya nazariyasi

1. Iqtisodiy tafakkur va uning shakllanishi 
 
Mamlakatimizda  kuchli  demokratik  huquqiy  davlat  va  fuqarolik  jamiyatini  barpo  etish 
uchun  ijtimoiy  yо‗naltirilgan  bozor  iqtisodiyotini  shakllantirish,  kо‗p  ukladli  iqtisodiyotni 
vujudga  keltirish,  iqtisodiyotda  tarkibiy  о‗zgarishlarni  amalga  oshirish,  ya‘ni  iqtisodiy 
islohotlarni  amalga  oshirishgina  emas,  insonlarda,  ayniqsa,  yoshlarda  yangicha  iqtisodiy 
tafakkurni  shakllantirish  muhim  rol  о‗ynaydi.  Chunki  iqtisodiy  tafakkur  jamiyat  a‘zolarining 
dunyo  qarashini  shakllantirishda  mustaqil  fikr  yuritish,  vaziyatga  kо‗ra  qaror  qabul  qilishga, 
о‗rganishiga asos bо‗ladi. 
Ma‘lumki, tafakkur keng qamrovli tushuncha. U о‗zida falsafiy, sotsiologik va psixologik 
ma‘nolarni  ifodalaydi.  In‘ikos  sifatida  olib  qaraladigan  tafakkur  voqelikni  bevosita  va 
umumlashgan tarzda bilish, ma‘naviy jihatdan о‗zlashtirish va uni о‗zgartirishning alohida omili 
sifatida qaralib, unga turlicha ta‘rif beriladi. Fan tafakkurni turli tomondan ilmiy  yoritadi, uning 
ziddiyatli jarayon ekanligini e‘tirof etadi. Tafakkur jarayon sifatida taxlil, sintez, abstraksiyalash, 
umumlashtirish  va  hokazo  umumiy  mantikdy  amallarni  qamrab  oladi,  yagona  qonuniyatga 
bо‗ysunadi  va  yagona  psixologik  mexanizm  yordamida  amalga  oshiriladi.  Inson  intellekti  va 
tafakkurning  asosiy  mexanizmlari  ham  yagona,  lekin  aqliy  faoliyati  shakllari  qо‗yiladigan 
masalaga qarab turlicha. 
Inson  u  yoki  bu  kasbni  о‗rganar  ekan,  unda  kasbiy  tafakkur  shakllanadi  va  u  aqliy 
faoliyatning yetuk shakli hisoblanadi. 
Shaxs  faoliyati,  uning  oldiga  qо‗ygan  maqsadi,  kasbiga  doir  muammo  va  masalalarni 
yechish mazmuniga, uning vosita va amallariga kо‗ra tafakkurning u yoki bu qirralari asosiy о‗rin 
tutadi  va  u  amaliy  tafakkur,  matematik  tafakkur,  tahliliy  tafakkur,  intuitiv  tafakkur,  abstrakt 
tafakkur, iqtisodiy tafakkur, kasbiy tafakkur va hokazolar sifatida tavsiflanadi. 
Bizni  kо‗proq  tafakkurni  iqtisodiy  va  pedagogik  jihatdan  о‗rganish  qiziqtiradi.  Uning 
boshqa  jihatlarini  boshqa  fanlar  о‗rganadi.  Boshqacha  aytganda,  uni  iqtisodiy  jihatdan 
tarbiyalovchi  funksiyasi,  uni  iqtisodiy  fikrlovchi  insonni  shakllantirishini  о‗rganish  nazarda 
tutiladi. 
Mamlakatimizda  bozor  iqtisodiyotiga  о‗tilar  ekan,  sifat  jihatdan  tubdan  farq  qiluvchi, 
yangicha iqtisodiy fikrlovchi, yangi tipdagi mutaxassisni shakllanitirish lozim bо‗ldi. 


«Buni  hisobga  olgan  holda  mamlakatimizda  kishilarda  yangicha  iqtisodiy  fikrlashni 
shakllantirish,  ularning  dunyoqarashini  о‗zgartirish  iqtisodiyotni  isloh  qilishning  strategik 
maqsadlaridan biri sifatida qо‗yildi».
 44
 
Yangicha  tipdagi  iqtisodiy  fikrlash  iqtisodiyotdagi  muammolarni  prinsipial  jihatdan 
yangicha,  sifat  jihatdan  totalitar  buyruqbozlikka  asoslangan  tizimdan  farqli  tarzda  yechishni 
obyektiv zarurligiga asoslanadi. 
Iqtisodiy tafakkur deganda, nimani tushunamiz degan savol tug‗iladi. 
«Iqtisodiy  holatning  mohiyatini,  iqtisodiy  rivojlanishning  qonun-qoidalarini,  о‗ziga  xos 
tomonlarini  tushunib  yashash,  bu  iqtisodiy  nazariyalarni  bilish  va  ulardan  samarali  foydalanish 
qobiliyati iqtisodiy tafakkurni vujudga keltiradi», - deyishadi bir guruh olimlar
45

Ularning  fikricha  iqtisodiy  tafakkurning  mohiyati  va  xususiyatlariga  qarab,  uning  uch  xil 
turini kо‗rsatib о‗tish mumkin: 
1. Oddiy kuzatish va anglash tamoyillariga asoslangan iqtisodiy tafakkur. 
2. Chuqur bilimlar va g‗oyalarga asoslangan iqtisodiy tafakkur. 
3. Talaba muammolar, murakkab jarayonlar tahlili bilan bog‗liq iqtisodiy tafakkur.
 46
 
Yangicha  iqtisodiy  tafakkur  esa  yana  bir  tadqiqotchi  olim  tomonidan  quyidagicha 
ifodalanadi:  «Yangicha  iqtisodiy  tafakkur,  bizning  nazarimizga  kо‗ra,  uchta  asosga  ega. 
Birinchidan, insonning bozor sharoitida muhim bо‗lgan shaxsiy fazilatlari. Ikkinchidan, texnika 
taraqqiyotining zamonaviy darajasi, xususan moddiy ishlab chiqarish va axborot texnologiyalari 
nisbati. Uchinchidan, davrimizga xos ijtimoiy jarayonlarning har bir mamlakat ijtimoiy-madaniy 
xususiyatlarining о‗ziga xos nisbati va ijtimoiy turmushning globallashuvi bilan tavsiflanadi
47

Bildirilgan fikrlarda jon bor, unda mualliflarning iqtisodiy tafakkurga qarashi ifodalangan. 
Lekin  bizningcha iqtisodiy tafakkurni  quyidagicha ta‘riflash haqikatga  yaqinroq.  Iqtisodiy 
tafakkur - bu iqtisodiy fikrlash, bilimning natijasidir. 
Iqtisodiy tafakkur chegarani xis qilish, meyorni bilish, hisob-kitob qilish orqali xohish, istak 
bilan real imkoniyatni taqqoslab qaror qabul qilishda ifodalanadi. 
Iqtisodiy  tafakkur  1)  iqtisodiy  bilim,  qarashlar,  g‗oyalar,  ma‘naviy  yaxlitligi  sifatida;  2) 
iqtisodiy qarashlar  g‗oyalarning asosi;  3) odamlar tomonidan о‗rganilgan iqtisodiy bilimlargina 
emas, balki iqtisodiy munosabatlar, aloqalarda namoyon bо‗ladi. 
Iqtisodiy  tafakkurni  shakllanishi  dastlab,  shaxsiy  tajribalar,  og‗ir  jismoniy  mehnatni 
yengillashtirishga,  cheklangan  resurslardan  samaraliroq  foydalanishga,  turmush  darajasini 
kо‗tarishga bо‗lgan intilishlar bilan bog‗liq bо‗lsa, keyinchalik u falsafiy, sо‗ngra diniy qarashlar 
bilan bog‗liq holda rivojlandi. 
Iqtisodiy
 
qarashlar  va  g‗oyalarning  rivojlanishi,  iqtisodiy  maktablar  shakllanishi  va 
iqtisodiy fanlar vujudga kelishi bilan iqtisodiy tafakkur yangi bosqichga kо‗tarildi. 
Yangicha  iqtisodiy  fikrlashni  shakllantirishning  bosh  manbai  esa  -  bu  fan  va  uning 
taraqqiyotidir. 
Mustaqillikka  erishganimizdan  sо‗ng  iqtisodiy  tafakkurni  shakllantirish  eng  muhim 
masalalardan  biri  bо‗lib  qoldi.  Yangicha  iqtisodiy  tafakkurni  shakllanishi  va  rivojlanishida 
mehnatni  erkin  faoliyatga  aylanishi,  iqtisodiyotni  siyosat  va  mafkura  tazyiqidan  xalos  bо‗lishi, 
iqtisodiy qonunlar amal qilishi asosida taraqqiy etib borishi muhim ahamiyatga ega. 
Iqtisodiy  tafakkur  matematik,  amaliy,  intuitiv,  tahliliy,  abstrakt  tafakkurning  bir 
butunligidan iborat. 

Download 1,49 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   64   65   66   67   68   69   70   71   ...   185




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish