Manfaatlar - bu odamlar ehtiyojini munosabatlar orqali ifodalanishidir. Mulkchilik ham
kishilarning iqtisodiy manfaatlarini aks ettiradi. Mulkning qanday doirada alohidalashuviga
qarab, manfaatlar ham alohidalashadi: shaxsiy manfaat, oilaviy manfaat, jamoa manfaati, jamiyat
manfaati va boshqalar.
Har bir kishi о‗z shaxsiy manfaatiga, oila a‘zosi sifatida oilaviy, mehnat qilayotgan jamoasi
miqyosida manfaatga, yashayotgan yurtida shu yurtning fuqarosi, jamiyat a‘zosi sifatida
manfaatga ega.
Har bir kishining inson sifatida ehtiyojlari mavjud. Uning ehtiyoji, jamiyatda tutgan о‗rni,
uning shaxsiy manfaatini yuzaga keltiradi. U о‗z ehtiyojini qondirish uchun harakat qilib
manfaatni yuzaga chiqaradi. Buning uchun u о‗z oilasida yashaydi, jamoada mehnat qiladi. Har
bir firma, jamoa, korxona boshqalaridan alohidalashgan holda xо‗jalik yuritar ekan, shu
jamoaning umumiy ishlovchilarini birlashtiradi. Har bir inson о‗z yurtining fuqarosi sifatida
umumdavlat manfaatini ifodalaydi. Umumdavlat manfaati butun xalq maqsadining
umumiyligidan dalolat beradi.
Manfaatlar obyektiv hamda subyektivdir. Obyektivligiga sabab ehtiyojlarning obyektivligi,
ikkinchi tomondan, manfaat har bir subyektning manfaati sifatida yuzaga chiqadi.
Manfaatlar shuningdek, bir tomondan umumiy, ikkinchi tomondan xususiydir.
Manfaatlarning umumiy bо‗lishiga sabab shuki, avvalo, har bir inson ma‘lum bir oilada,
mamlakatda, qolaversa, Yer sharida yashaydi, mehnat qiladi. Insonlar uchun shunday
umumbashariy qadriyatlar mavjudki, ular umumiy manfaat tarzida namoyon bо‗ladi. Masalan:
atrof-muhitni muhofaza qilish, tarixiy yodgorliklarni asrash va boshqalar.
Manfaatlarning xususiyligi har bir subyektning о‗z manfaati borligidan kelib chiqadi. Bu
manfaat aynan uning maqsadini ifodalaydi, boshqalarning manfaatidan ajralib turadi hamda
boshqalarning manfaatlariga mos tushavermaydi.
Insonning shaxs sifatida hamda mulk egasi sifatida manfaatlari bо‗lib, ular bir-biridan
farqlanadi. Shuning uchun mulkdor bilan mulksizning manfaati keskin farq qiladi.
Har bir shaxsning inson sifatida manfaati uning hayotiy ehtiyojlarini ifodalasa, mulkdor
sifatida о‗z mulkidan foydalanib daromad topishini ifodalaydi.
Manfaatlarga turli jihatdan yondashish, har bir insonning manfaatlarini о‗zida
mujassamlashtiruvchi subyekt sifatida iqtisodiy faoliyat jarayonida, о‗zini qanday tutishi
mumkinligini avvaldan taxmin qilishga yordam beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |