O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta'lim vazirligi

davlat  tomonidan  belgilangan  va  har  bir  fuqaro  uchun  majburiy  tartibda 
rasmiylashtiriladigan yо„l-yо„riqlarda ifodalanadi. 
Umuman olganda, qonunlar mulkchilik munosabatlarini yaratmaydi. Aksincha, jamiyatdagi 
real  tarkib  topgan  munosabatlarni  mustahkamlaydi,  xolos.  Mulkchilik  yuridik  jihatdan  obyektiv 
tarzda tarkib topgan о‗zlashtirish munosabatlarini subyektiv ifodalanishi, boshqacha aytganda bu 
munosabatlarni jamiyat tomonidan mustahkamlash zaruriyatining namoyon bо‗lishidir. 
Hozirgi  zamon  iqtisodiy  nazariyasining  «Institusional  yо‗nalish»  namoyandalari,  taniqdi 
amerikalik iqtisodchilar, Chikago universitetining faxriy professori, Nobel mukofotining lauriati 
Ronald  Kouz  va  Los-Anjeles  universitetining  professori  Armen  Alchianlar  «Mulk  huquqi» 
iqtisodiy  nazariyasiga  asos  solishdi.  Keyinchalik,  bu  nazariya  bо‗yicha  tadqiqot  о‗tkazish  va 
undan foydalanishda Y.Barsel, G.Demets, D.Nort, R.Pozner va boshqalar faol qatnashdilar. 
Ular  biz  uchun  о‗rganib  qolganimiz  mulk  tushunchasi  о‗rniga  «Mulk  huquqi»  atamasini 
ishlatadilar. Mulk huquqi «Huquq dastasi»da ifodalanadi. Ularning fikriga kо‗ra, resurs
;
 о‗zicha 
mulk  bо‗lmaydi,  balki  resurslardan  foydalanish  bо‗yicha  mulk  huquqigina  uni  mulkka 
aylantiradi. Bunda ―Huquq dastasi‖ tо‗liq yoki uning ayrim elementi asosida yuzaga chiqadi. 
Tо‗la huquq dastasi quyidagilardan tashkil topgan: 
1. Egalik qilish, ya‘ni boylik ustidan nazorat qilish huquqi. 
2. Foydalanish huquqi, ya‘ni narsalarning xossalaridan foydalanish huquqi. 
3. Boshqarish huquqi,  ya‘ni narsalardan kim, qanday foydalanishini ta‘minlash masalasini 
hal etish, yechish huquqi. 
4.  Daromad  olish  huquqi,  ya‘ni  narsalardan  foydalanishdan  kelgan  natijalarga  ega  bо‗lish 
huquqi. 
5.  Tasarruf  qilish  (suverenlik  huquqi),  ya‘ni  narsalarni  begonalashtirish,  boshqacha 
aytganda, sotib yuborish, iste‘mol qilish, о‗zlashtirish yoki yо‗q qilib yuborish huquqi. 
6. Xavfsizlik huquqi, ya‘ni boylikni ekspropriatsiya (tortib olish) qilishdan, tashki muhitdan 
yetkaziladigan ziyonlardai himoya qilish huquqi. 
7. О‗z boyligini meros qoldirish huquqi. 
8. Narsa sohibi bо‗lishning muddatsizligi huquqi. 
9. Tashqi muhitga zarar keltiradigan foydalanish usullarini taqiqlash hukuqi. 
10.  Qarzini  tо‗lash  javobgarligi  huquqi,  ya‘ni  narsadan  qarzini  tо‗lash  uchui  foydalanish 
imkoniyatlariga ega bо‗lish huquqi. 
11.  Buzilgan  huquqni  tiklashni  ta‘minlovchi  tartib  va  institutlarning  mavjud  bо‗lishini 
ta‘minlash huquqi. 
Shunday  qilib,  mulk  huquqi  deganda  kishilar  о„rtasida  ne‟matlar  va  undan