Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №19 (том 3)

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:
1.
Nizomiddin Shomiy,"Zafarnoma"T.,1996. 
2.
A.Muhammadjonov Temur va temuriylar saltanati:Tarixiy ocherk.T.,1996. 
3.
Sharafuddin Ali Yazdiy."Zafarnoma" T.,1997. 
4.
Temur va Ulug'bek davri tarixi.T.,1996. 
5.
O'zbekiston tarixi :Mual.A.Muhammadjonov.-T.,"Sharq",2017. 
6.
Ulug'bek xazinasi:roman/O.Yoqubov.-Toshkent:Yoshlar nashriyoti uyi,2018. 
7.
Q.Usmonov,M.Sodiqov,S.Burxonova."O'zbekiston tarixi"T.,2006. 

---

749 
ФИО автора: 
Abdumablonova Mahliyo Abdumalik qizi
Farg’ona davlat universiteti Lingvistika: o’zbek tili yo’nalishi 2-bosqich magistranti 
Название публикации:
«“LISON UT-TAYR” DOSTONIDA QO’LLANILGAN 
AYRIM 
QUSH 
NOMLARI(ORNITONIMLAR)NING 
ETIMOLOGIK 
XUSUSIYATLARI» 
Annotatsiya: ushbu maqolada “Lison ut-tayr” dostonida qo’llanilgan ayrim qush 
nomlarining etimologiyasi etimologik lug’atlar asosida tahlil qilinadi. 
Kalit so’zlar: “Lison ut-tayr”, ornitonim, etimologiya, uqob, qalog’, sonqur, 
sung’ur, humoy. 
Ma’lumki, tildagi so’zlarning kelib chiqishi, etimologiyasini aniqlash g’oyat 
murakkab muammolardan biri sanaladi. Masalan, o’zbek tilidagi ayrim qush 
nomlari(ornitonimlar)ning etimologiyasi D. Bozorova tadqiqotlarida [1; 2; 
3], ”Qadimgi turkiy lug’at” [DTS] da, ”Zoologiya ensiklopediyasi” da [Z. E] va boshqa 
manbalarda o’z aksini topgan. Xususan, Sh. Rahmatullayevning etimologik 
lug’atlarida ham yigirmaga yaqin qush nomlarining kelib chiqishi, ma’no taraqqiyoti 
haqida muhim fikr-mulohazalar bildirilgan.
Bizga ma’lumki, Alisher Navoiyning “Lison ut-tayr” dostonida qushlar timsoli 
asosiy ramziy obrazlardan sanaladi. Dostonda 30 ta qush nomlari keltirilgan. Quyida 
ulardan ba’zilarining etimologiyasi haqida to’xtalib o’tsak.
Burgut so’zi Sh. Rahmatullayev lug’atida “Eng katta yirtqich ovchi qush” 
ma’nosini bildirishi qayd etilgan [O’TEL, 1, 69]. Bu ornitonim qadimgi turkiy tildagi 
“qayir-”, ”Burma hosil qil-” ma’nosini anglatuvchi ber fe’lining “changali bilan ushla” 
ma’nosidan kuchaytirish ma’nosini ifodalovchi –ge qo’shimchasi bilan hosil qilingan 
shakliga –t qo’shimchasini qo’shib yasalgan. Bu holat E. V. Sevortyanning lug’atida 
ham qayd etilgan [ESTYa, II, 300]. O’zbek tilida bu so’z tarkibidagi har ikki u 
unlisining yumshoqlik belgisi yo’qolgan, natijada ber + ge = berge + t = berget > burgut 
ornitonimi shakllangan. 
Navoiyning “Lison ut-tayr” dostonida burgut yana “Uqob” nomi bilan ham 
ifodalangan. 
Dargahekim pashshadur anda