Shaqiriwga shekemgi baslangish tayarliq

1.2. Ozbekistan Respublikasimh «Qorgamw haqqinda»gi
Nizami, Qorganiw tusinigi
6zbekistan Respublikasi suverenitetin, omn aymaqliq piitinligin, 
shegaraga qol qatilmasligin saqlaw Quralli Kiishlerdin tiykargi waziypasi 
bolip, garezsizliktin birinshi kiinlerinde bul en ahmiyetli maselelerden 
bolgam sebepli Oliy Majlis tarepinen qabil etilgen. «Qorgamw haqqinda» 
gi Nizam birinshi Prezidentimiz I. Karimov tarepinen 1992-jil 3-iyulde 
qol qoyildi ham regiondagi ozgerisler, sirtqi ham ishki siyasatti esapqa 
algan jagdayda usi mzamga ozgerisler ham qosimshalar kirgizilip, omn 
jana redakciyasi tastiyiqlandi.
14

---

«Qorgamw haqqinda»gi Nizammn tiykargi waziypalan qorgamwdi 
sholkemlestiriwdin ham de Qzbekistan Respublikasi Quralli Kushlerin 
basqariwdm huqiqiy tiykarlarm belgileydi, mamleket qorgamwin tamiyin- 
lewde mamleket organlanmh wakilliklerin, sonday-aq, puqaralardih ozin- 
ozi basqanw organlan karxanalar, makemeler, sholkemler ham puqaralardin 
qatnasin amqlap beredi.
Qorgamw degende Qzbekistan Respublikasimh suvereniteti, aymaqliq 
putinligin, xaliqtih tinish turmisi ham qawipsizligin qorgawdi tamiyinlew- 
din siyasiy, ekonomikaliq, askeriy, socialliq-huqiqiy, informaciya, sholkem- 
lestiriwshilik ham basqa ilajlardin jiyindisi thsiniledi.
Qorgamw tarawindagi mamleket siyasatimh tiykargi principleri to- 
mendegilerden ibarat: basqa mamleketke qarsi askeriy kush isletpew, 
topilistin aldin aliw ham om joq etiw, sonday-aq, Qzbekistan Respublikasi 
tiyisli shartnamalar menen baylamsqan mamleketlerge jardem korsetiw 
jagdaylan bugan kirmeydi; xaliq araliq huqiq normalarma muwapiq turde 
kollektiv qawipsizlik sistemalarmda qatnasiw; askeriy-siyasiy bloklarda qat- 
naspaw; askeriy qurilistin zamanagoy unslar ham Quralli Khshlerdin, 
ekonomikamn, xaliqtin aymaqtin topilisti joq etiwge barhama tayar tunwi; 
quralli janjellerdih ozgesheligine iye boliwi; yadroliq ham basqa turde- 
gi jalpi qirgin qurallarm islep shiganwdi, qayta islewdi, aliwdi, saqlawdi, 
tarqatiwdi ham jaylastinwdi biykarlaw; qorgamwdin jeterli darejede boliwi; 
askeriy xizmet hhrmetli ekenligin tamiyinlew.
Qorgamwdi sholkemlestiriw tomendegilerdi oz ishine aladi: topilistih 
aldin aliw ham qaytanwga, Ozbekistan Respublikasina topilislardan 
uyimlasqan jagdayda quralli qorgamwga qaratilgan zarur sharayatlar jaratiw; 
qorgamw tarawinda bir mamleket siyasatin amelge asinw, mamleket askeriy 
duzilisin zamanagoy talaplarga muwapiq jetilistiriw; qorgamw waziypalarm 
sheshiw ushin kerekli barliq kushler ham qurallardih muwapiqlastinp 
banliwin ham birgelikte hareket etiwin tamiyinlew; askeriy-siyasiy jagday, 
milliy qawipsizlikke bolgan amq ham potencial quwdalawlar monitoringin 
jhrgiziw; Qzbekistan Respublikasi unsqa ham quralli janjellerge tartiliwimn 
aldin aliw boyinsha siyasiy, ekonomikaliq askeriy socialliq-huqiqiy, infor- 
maciya, sholkemlestiriwshilik ham basqa shara-ilajlar koriw; Quralli Kush- 
lerdin qunlisi, tayarligi, barhama tayar jagdayda saqlap tunliwi, olardin 
sam, dhzilisi ham quramimn maqillamwi; Quralli Khshlerdi tiyisli thrde 
zamanagoy qural-jaraqlar, askeriy texnika, askeriy-texnikaliq ham zatlay 
mal-mulikler, aziq-awqat, basqa materialliq-texnikaliq qurallar, energetika 
ham basqa resurslar menen tamiyinlew, olardin qorlann jhzege keltiriw; 
Quralli Khshler qollamliwin, rejelestiriw, qorgamw waziypalarm sheshiw
15

---

ushin sirtqi siyasiy bagdardagi shara-ilajlardi koriw; xaliqti ham aymaqti 
qorgamwga tayarlaw; Ozbekistan Respublikasi Mamleketlik shegarasimn 
qorgaliwin tamiyinlew; xaliqti, ekonomika ham turmis keshiriw ushin 
zanir bolgan obyektlerdi jalpi qirgin qurallarman qorgawga baylamsli 
ilajlardi otkeriw; Quralli Kiishlerdin, mamleket ekonomikasinm, mamleket 
organlan, puqaralardin ozin-ozi basqanw organlan karxanalar, makemeler 
ham sholkemlerdin, sonday-aq, xaliqtin mobilizaciyaliq tayarligi; mamle- 
ket ham mobilizaciyaliq qorlan ushin materialliq bayliqlar qorlarm payda 
etiw; qorgamwdin ilimiy, ilimiy-texnikaliq, bilimlendiriw, askeriy-oner, 
ekonomikaliq, informaciya ham mzamshiliq bazasin jetilistiriw; xaliqti 
ruwxiyliq adep-ikramliq mzamliq ham askeriy Watandi shyiwshilik ruwxta 
tarbiyalaw ham de Quralli Khshler jeke quramin mamleketti qorgawga 
adep-ikramliq-ruwxiy jaqtan tayarlaw; mamleket qorgamwin sholkemles- 
tiriwge baylamsli basqa ilajlar.
Uris jagdayi.
Qzbekistan Respublikasina hhjim etilgende yamasa 
topilistan bir-birin qorgaw boyinsha dhzilgen shartnama minnetlemelerin 
orinlaw zarhrligi tuwilganda mzamda belgilengen tartipte dagazalanadi. 
Qzbekistan Respublikasi aymagina armiyalar tosattan hhjim etken yamasa 
bastinp kirgen jagdayda askeriy okruglar armiyamn komandiri ham jer- 
gilikli mamleket hakimiyati organlan uns jagdayi dagazalamwin khtpey 
hhjimdi yamasa basqinshiliqti joq etiwdin barliq shara-ilajlarm koriwleri 
shart.
Uris dawiri.
Uns jagdayi dagazalangan waqittan yamasa askeriy 
hareketler amelde baslamp ketken waqittan baslap baslanadi ham de as- 
keriy hareketler toqtatilganligi dagazalangan waqittan baslap, biraq bun- 
day hareketler amelde toqtatilgannan keyin tamamlanadi. Uns dawi- 
ri sharayatinda Quralli Kushler Joqan Bas komandiri tarepinen Quralli 
Kushlerge ham mamleket ekonomikasina basshiliqti amelge asiratugin 
wakillikli organ duziliwi mumkin.
Uris jagdayi dagazalamwi yamasa aynqsha jagday engiziliwi menen aq 
uliwma yamasa bolek mobilizaciya dagaza etiliwi mumkin. Mobilizaciya 
ilajlarma tayarliq koriw ham olardi otkeriw tartibi nizam hujjetleri menen 
belgilenedi.
Aymaqliq qorganiw Ozbekistan Respublikasi Mamleket shegarasin 
qorgaw, xaliqti obyektler ham kommunikaciyalardi dushpannan, qopanw- 
shiliq ham terrorshiliq hareketlerinen qorgaw maqsetinde, sonday-aq, 
aynqsha jagday rejimine saqlap tunw ushin sholkemlestiriledi ham amelge 
asiriladi. Aymaqliq qorganiwdi tamiyinlewge qatnastinlatugin kushlerdih 
waziypalan, birgeliktegi hareketlerdih sholkemlestiriliwi ham tartibi nizam 
hujjetleri menen belgilenedi.
16

---

Quralli koterilisler — sheklengen shegaradagi askeriy kelispewshilikler 
(hareketler ham quralli soqligisiwlar) esaplanadi, bunday jagdayda uns 
jagdayi dagazalanbaydi. Quralli koterilisler kelip shiqqan ham Qzbekistan 
Respublikasi bul koterilislerge tartilgan jagdayda Quralli Kilshler tez olardi 
saplastinw shara-ilajlarm koredi.
Qzbekistan Respublikasin, omn aymaqliq piltinligin ham garezsi- 
zligin qorgaw — Qzbekistan Respublikasi puqaralanmn Konstituciyaliq 
waziypasi bolip tabiladi. Qzbekistan Respublikasi askeriy mzamda belg- 
ilengen tartipte askeriy yamasa alternativ xizmetti otewge, sonday-aq oz 
millkindegi imaratlar, qunlmalar, transport ham baylams qurallan ham de 
basqa mal-miiliklerin uns dawirinde qorgamw zariirlikleri ushin mzamda 
belgilengen tartipte berip tunwga majbiir, sarplagan qarejetlerdin orm 
Qzbekistan Respublikasi Ministrler Kabineti tarepinen belgilengen tartipte 
keyin qaplanadi. Puqaralar mamleket qorgamw qabiletin bekkemlewge jar- 
demlesiwshi jamaatlik birlespelerin diiziw huqiqina iye.
Qzbekistan Respublikasi xaliq araliq huqiqimh jeke tartipte ham kollek- 
tivlik tarizde qorgamwdan ibarat bolgan huqiqti bekkemlewshi uliwma kor- 
setilgen normalan ham principlerine tiykarlamp, askeriy qunlis, timshliq 
ham qawipsizlikti saqlap tunw tarawinda basqa mamleketler menen birge 
islesiwdi amelge asiradi.