Графикаси касб-ҳунар коллежлари учун ўқув қулланма

Ахроматик рангнинг киймати 
Коди 
Қора 
Оқ 
0 
1 
Оригинал тасвирдаги дискрет ячейка оқ рангда бўлса матрицанинг мос 
ячейкасига «бир» ѐзилади, қора рангда бўлса «ноль» ѐзилади. Матрицанинг 
барча ячейкаларни тўлиқ тўлдирилгандан сўнг, берилган тасвирни 
кодлаштириш жараѐни якунланади.
Математик матрица рақамлар тўплами билан тўлдирилди – бу мақсадга 
кўра тасвирнинг рақамли кўриниши, яъни рақамли тасвир. Шундай қилиб 
олинган жадвалга компьютерли усулда қандайдир иккили сонлар, импулслар 

---

41 
кетма – кетлиги ѐзилиши мумкин. Информацияни бундай кўринишда 
ҳисоблаш системалари воситасида сақлаш, узатиш ва чекланмаган марта 
нусхалаш мумкин. Фойдаланувчига бундай информацияга умуман рухсат 
йўқ. Тасвирнинг қайсидир қисмини ўзгартириш учун битли картада намойиш 
этиш (визуализация), яъни тасвирни кўзга кўринарли қилиш мумкин, 
биринчи навбатда монитор экранида.
Тасвирни ойдинлаштириш зарурияти. Умумий ҳолда тўларангли 
тасвир (рангли фотосурат, рангли слайд ) узлуксиз (continuous) сигнални 
ифодалайди. Тасвирнинг таркибида раман (формал) ифодаланган элементлар 
мавжуд эмас. Тасвирни рақамли кўринишда ифодалашнинг биринчи шарти 
мажбурий ойдинлаштириш ҳисобланади.
Тасвирни ойдинлаштириш характери. Тасвирни керакли йўналишга 
ҳаракатлантириш учун дастлаб ўзига хос график сигналларни аниқлаш зарур. 
Барча ажойиб тасвирлар дунѐсининг анъанавий (рассомчилик, графика ва 
фототасвирлар) йўналишининг маҳсули текисликда жойлашади. Бундан 
келиб чиққан ҳолда ойдинлаштириш усули икки ўлчамли юзага эга бўлган 
текислик элементларига асосланган бўлиши керак. Тасвирнинг намунавий 
характери, унинг аниқ элементларидан ташкил топганлидан бўлиб, у 
биноларни безашда ишлатилади. Уни ясашда турли ўлчам ва кўринишдаги 
тошлардан фойдаланилади. Бунда ҳеч қандай асосланган чегара йўқ. Рассом 
тасвирнинг майдони, рангининг талабидан келиб чиққан ҳолда эркин
равишда тошларни танлаши мумкин, бироқ биринчи навбатда ижодий манѐвр 
ва таркибини инобатга олади. Бу ҳолатда ягона мумкин бўлган қарор – ҳар 
бир алоҳида тасвир учун қандайдир махсус элементларни танлашга ҳаракат 
қилмаслик керак. Тасвир юзасини мажбурий ойдинлаштириш шартли 
элементларни бирхиллаштириш ва максимал содда (геометрик) кўринишга 
келтириш. 
Мажбурий ойдинлаштириш ҳеч вақт тасвирнинг таркибини инобатга 
олмайди. Мажбурий ойдинлаштириш учун биз тасвирнинг қайси элементи 
(фон, муҳим детални, расм қисмини ѐки уни ўраб турган майдон)ни 
қисмларга бўлаклаѐтганимиз муҳим эмас. Тасвирни мажбурий ойдинлашти-
риш кодлаштириш ва квантлаштириш учун элементларни ясашда универсиал 
усулни ҳосил қилиш имкониятини беради. Мажбурий ойдинлаштириш 
юқорида қўйилган масалани енгил ва кўркам қилиб бажариш имконини 
беради.