I мавзу: Иқтисодий ўсиш курсининг мазмуни вазифалари ва унга таъсир этувчи омиллар

4.2 Иқтисодий ўсишда Дж. Мид модели. 
У ҳам неоклассик асосларга эга бўлиб, иқтисодий ўсишни маржиналистик 
ѐндошувлар орқали тушунтиради. Ўз концепциясини Дж Мид ―Иқтисодий 
ўсишнинг неоклассик назарияси‖ (1961 й.) китобида баѐн этди. Кобба Дуглас 
функциясининг замонавийлаштирилган (модернизациялашган) вариантидан 
фойдаланиб, Дж Мид барқарор динамик мувозанат қобиллиги тенгламасини 
келтириб чиқарди.
У=αR+βL+r
(4.2.1) 
бу ерда у-миллий даромаднинг ўртача йиллик ўсиш сурати: 
R- капиталнинг ўртача йиллик ўсиш суръати; 
L- меҳнатнинг ўртача йиллик ўсиш суръати; 
α- миллий даромадда капиталнинг улуши; 
β- миллий даромадда меҳнатнинг улуши; 
r- техник тараққиѐт суръати. 
Тенглама, миллий даромаднинг ўсиш суръати миллий даромадда эга 
бўлган улуши бўйича меҳнат ва капитал ўсиш суръатларининг йиғиндисига 
тенг бўлиб унга яна техник тараққиѐт суръати қўшилади. Меҳнат ва техник 
тараққиѐт ўсиш суръатларини доимий деб тахмин қилиб Дж. Мид қуйидаги 
хулосага келди; иқтисодий ўсишнинг барқарор суръати капитал ўсишнинг 
барқарор суръатлари ва унинг миллий даромад ўсиш суръатлари билан 
тенглиги шароитида эришилади. Агар капитал ошишининг суръатлари миллий 
даромад ўсиши суръатларидан ошса, унда бу жамғариш суръатларининг ўз-
ўзидан пасайишига олиб келади. 
Меҳнат унумдорлиги ўсиш суръатларининг динамик мувозанатга 
таъсирини кўриб чиқиб Дж. Мид агар улар капитал жамланиши суръатидан 
ошса унда чегаравий меҳнат унумдорлигининг пасайиши натижасида 
меҳнатнинг капитал билан алмаштирилиши ҳосил бўлади деган хулосага 

---

89 
келди,ишлаб чиқариш жараѐнида уларнинг янги мослиги эса меҳнат ҳам 
капиталнинг тўлиқ бандлигини таъминлайди. Шу билан бирга Дж. Мид реал 
ҳолатда меҳнат ва капитал жамғарилиши суръатлари ўртасида мувофиқликка 
амал қилиш зарурлигига эътибор қаратган. Акс ҳолда, агар меҳнатнинг ўсиши 
шунга мувофиқ капитал ошиши билан бирга бормаса ишлаб чиқаришнинг 
ўсиши рўй бермайди, чунки ишчи кучининг ўсиши ортиқча бўлиб ишсизлик 
вужудга келади. Агар капитал меҳнат унумдолигини ўсиш суръатларидан 
тезроқ ўсса, унда ортиқча ишлаб чиқариш қувватлари ҳосил бўлади. Бироқ бу 
ҳолда ҳам динамик мувозанатга эришиш усуллари мавжуд. Дж. Мид 
бозорларнинг неоклассик назариясига асосланиб уларни кўрсатади. 
Бунда, меҳнат бозорида ишсизликнинг вужудга келиши ҳолатида иш ҳақи 
ставкасининг пасайишига олиб келадиган рақобат кучаяди. Натижада ишчи 
кучининг ўсиш суръатлари билан тенглашадиган жамғариш суръатлари ошади. 
Дж. Мид моделида давлат фақатгина пул-кредит сиѐсатидан фойдаланилган 
ҳолда барқарорлаштирадиган вазифани бажаради. Фақатгина шу ресурсларнинг 
зарур бандлиги ва барқарор иқтисодий ўсишнинг таъминлайдиган даромад ва 
жамғармаларнинг самарали қайтатақсимлаш механизмини яратишга имкон 
беради.