Farmokognoziya oxiri p65

 Eloidin reaksiyasi.
Yuqorida aytib o‘tilganidek, yog‘larni
qurimaydigan, yarimquriydigan va quriydigan bo‘lishi ular tar-
kibidagi to‘yinmagan yog‘ kislotalarning qo‘shbog‘lari soniga
bog‘liq. Qo‘shbog‘li yog‘ kislotalar esa ma’lum sharoitda stereo-
izomer hosil qilish xossasiga ega. Shuning uchun yog‘larning
qaysi guruhga mansubligi to‘yinmagan yog‘ kislotalarning ste-
reoizomer hosil qilishiga asoslangan usulda ham aniqlanadi.
Ma’lumki, qurimaydigan suyuq yog‘lar, asosan, bitta
qo‘shbog‘li to‘yinmagan yog‘ kislotalarning glitseridlaridan
tashkil topadi. Oddiy sharoitda suyuq bo‘lgan 
sis
-formadagi
bu kislotalar ba’zi katalizatorlar ta’sirida qattiq massa bo‘lgan
o‘zining 
trans
-formasiga o‘tadi. Masalan, bitta qo‘shbog‘li to‘yin-
magan olein kislota o‘zining 
trans
-formasi bo‘lgan stereoizo-
meri — qattiq eloidin kislotaga aylanadi:

---

89
Linol va linolen kislotalarning glitseridlari eloidin reak-
siyasini bermaydi. Shuning uchun ham qurimaydigan gu-
ruhga kiradigan yog‘lar shu reaksiya bilan aniqlanadi. Pro-
birkaga 3 ml yog‘, 10 ml 30% li nitrat kislota va 1 g nitrit kis-
lotaning kaliyli yoki natriyli tuzini solib aralashtiriladi hamda
bir necha soat (1—8 soat) tinch qo‘yiladi. Natijada probirka-
dagi qurimaydigan yog‘lar yuqori qismida qattiq oq massali
(eloidin kislota glitseridi) aralashmaga aylanadi.
3. 
Tibbiyotda asosan sovuq presslab olingan yog‘lar
ishlatiladi.
Bu yog‘lar issiq presslash yo‘li bilan olinadigan
yog‘dan quyidagi reaksiya yordamida ajratiladi. Probirkaga 2—
3 ml yog‘ solib, unga 1 ml konsentrlangan sulfat kislota qo‘shi-
ladi. Yog‘ issiq presslab olingan bo‘lsa, kislota qo‘shilgan-
dan so‘ng qoraya boshlaydi. Sovuq presslab olingani esa o‘z-
garmaydi.
4.