Farmokognoziya oxiri p65

Geografik tarqalishi.
Aloyning har xil turlari Janubiy va
Sharqiy Afrikaning yarimcho‘llarida uchraydigan kserofit
o‘simlikdir. Tibbiyotda ishlatish maqsadida yuqorida ko‘rsatib
o‘tilgan aloyning 1 turi — daraxtsimon aloy Gruziyada bir yillik
o‘simlik sifatida o‘stiriladi. Odatda, aloyning yon kurtaklarini yoz

---

255
bo‘yi qirqib olib, parniklarga o‘tqaziladi. Bahorda esa ularni ochiq
yerga o‘tqizib, kuzda yig‘ib olinadi. Aloy xonalarda o‘stiriladi.
Mahsulot tayyorlash.
Aloy turlaridan sabur olinadi. Daraxt-
simon aloyning quritilmagan va quritilgan barglari hamda quritil-
magan yon novdalari tayyorlanadi.
Ochiq dalaga o‘tqizilgan aloydan apreldan to noyabr oyiga-
cha o‘sib chiqqan barglari va yon novdalari yig‘iladi. Yig‘ilgan
barglardan biogen stimulaterlarga boy barglar tayyorlanib, ke-
yinchalik ulardan ekstraktlar, suyuq surtma — liniment va bir
qismini quritib, tabletka tayyorlanadi. Yon novdalardan aloy
shirasi va sharbati, sharbatidan esa temirli aloy sharbati (ane-
miya—kamqonlik kasalligida ishlatiladi) olinadi.
Mahsulotning tashqi ko‘rinishi.
Quritilmagan barglar sershi-
ra, poyani o‘rab oluvchi qinli, qilichsimon, ustki tomoni botiq,
pastki tomonidan bo‘rtib chiqqan, cheti tikanli tishsimon qirrali
bo‘lib, uzunligi 15—45 sm, eni 2—5,5 sm, qalinligi 0,7—1,5 sm.
Bargi yashil, qini och jigarrang, tishlari yashil-sariq, kuchsiz
hidli va achchiq mazali. Yon novdalari 3—12 bargli bo‘ladi.
Poyasining yo‘g‘onligi 6—12 mm, novdaning uzunligi 3—15 sm,
barglarniki 5—25 sm, eni 1—2,5 sm. Mahsulot och yashil-
qo‘ng‘irrangli, hidi kuchsiz, mazasi — achchiq. Aloy bargi va
yon novdalaridan quyidagi preparatlar olinadi:
1. Sabur
— aloy turlari bargning quritilgan shirasi. O‘stiri-
ladigan aloy bargini yig‘ib olib, presslash usuli bilan shirasi
ajratiladi va bu shirani bug‘latib, sabur olinadi.
Afrikada va Amerikada aloy turlarining katta va sersuv barg-
larini kesib, kesilgan tomoni bilan chuqurchalarga solib qo‘yiladi.
Oqib chiqqan suyuqlik chuqurcha tagiga solib qo‘yilgan narsa
(mol terisi yoki taxta) ustida qurib, saburga aylanadi. Bu jarayon
6 soatgacha davom etadi.
Sabur har xil shakldagi qora-qo‘ng‘ir bo‘lakchalardan
iborat bo‘lib, yoqimsiz hidi va achchiq mazasi bor. Sabur 60%
li spirtda yaxshi, efirda kam eriydi, xloroformda erimaydi.