Farmokognoziya oxiri p65

Mahsulot tayyorlash.
Po‘stloq erta bahorda (mart-aprel oy-
larida), o‘simlik tanasida suv yurisha boshlaganda (barg chi-
qarmasdan oldin) yosh poya va shoxlaridan shilib olinadi. Po‘st-
loq yig‘ishdan oldin ularning ustidan lishayniklar pichoq bilan
qirib tashlanadi. Po‘stloq yig‘ish uchun poya yoki shoxning ikki
yeridan bir-biridan 30 sm uzunlikda ko‘ndalangiga kesiladi.
So‘ngra kesilgan yerlarni bir yoki ikki joyidan uzunasiga kesib
birlashtiriladi. Bunda po‘stloq osonlik bilan naycha yoki tarnovcha
shaklida ko‘chadi. Po‘stloqlar quritilayotganda bir-birining ichiga
kirib qolmasligi kerak, aks holda mahsulot yaxshi qurimay,
mog‘orlab ketadi.
Mahsulotning tashqi ko‘rinishi.
Tayyor mahsulot har xil
uzunlikdagi naychasimon yoki tarnovchasimon po‘stloqdan ibo-
rat. Po‘stloq qalinligi 0,5—2 mm bo‘lib, ustki tomoni silliq,
kulrang-qo‘ngir tusli, oqimtir yasmiqchali, ichki tomoni silliq,
sariq-qizil yoki qizil-qo‘ng‘ir rangga bo‘yalgan. Po‘stloqning
tashqi po‘kak qavatini asta qirilsa, qizil rangli ichki po‘kak qavati
ko‘rinadi (boshqa po‘stloqdan farqi). Mahsulot tekis sinuvchan,

---

258
hidsiz va yoqimsiz achchiq mazaga ega. Po‘stloqning ichki to-
moni 0,5% li ishqor eritmasi bilan namlansa, to‘q qizil rangga
bo‘yaladi (antratsen hosilalariga reaksiya). Mahsulotga ba’zi
o‘simliklar (jumrut, olxa, cheryomuxa, kalina, tol va boshqa-
lar) po‘stlog‘i aralashib qolishi mumkin. Bu o‘simliklarning
po‘stlog‘i, asosan, tashqi ko‘rinishi, mikroskopik tuzilishi va
kimyoviy tarkibi (sifat reaksiyalar yordamida aniqlanadi) bilan
frangula o‘simligi po‘stlog‘idan farq qiladi.
Mahsulotning mikroskopik tuzilishi
. Yumshatilgan po‘st-
loqni po‘kak orasiga olib, juda yupqa qilib ko‘ndalangiga kesi-
ladi. So‘ngra preparatga floroglutsin eritmasi va xlorid kislota
ta’sir ettirib, mikroskopning katta va kichkina obyektivlarida
ko‘riladi (22-rasm).
Po‘stloqning ko‘ndalang kesimida 10—20 qator qizil-
qo‘ng‘ir hujayrali keng probka qavatini ko‘rish mumkin.
Po‘stloqning parenxima hujay-
rasida druzlar bor. Tashqi po‘st-
loqda kam yog‘ochlangan yu-
maloq shaklli tolalar guruhi bo‘-
ladi. Ichki po‘stloqda bir-ikki, ba’-
zan uch qator (eniga nisbatan)
o‘zak nur hujayralar joylashgan.
Bu hujayralarda antratsen hosi-
lalari ko‘p bo‘lganidan ishqor
eritmasi ta’sirida to‘q qizil rangga
bo‘yaladi (boshqa po‘stloqlardan
farqi). O‘zak nurlari-ning oralarida
guruh-guruh joylashgan qalin
po‘stli, yog‘ochlangan hamda
kristalli hujayralar bilan o‘ralgan
tolalar — steroidlar bo‘ladi. Kris-
tallar bilan qoplangan tolalar
po‘stloqning bo‘yiga kesilgan pre-
paratda yaxshi ko‘rinadi. Po‘st-
loqda tosh hujayralar bo‘lmaydi
(boshqa po‘stloqlardan farqi).