Farmokognoziya oxiri p65

Geografik tarqalishi.
Sano o‘simligi yovvoyi holda Afrika-
ning cho‘l va yarimcho‘l viloyatlarida hamda Arabistonning janu-
bida uchraydi. Bir yillik o‘simlik sifatida O‘rta Osiyo va Kavkazda
o‘stiriladi. O‘tkir bargli sano Iskandariya porti orqali chetga
chiqarilgani uchun uni Iskandariya yoki Misr hamda Afrika
sanosi, tor barg sano Hindistonda o‘stirilgani uchun Hindiston
sanosi deb ataladi. Sanoning yana bir turi — to‘mtoq bargli sano
(Italiya sanosi) Cassia obovata Collad. bor. Bu sano ham Afri-
kaning markaziy qismidan kelib chiqqan bo‘lib, bargchasining
shakli bilan (bargchasi to‘mtoq, teskari tuxumsimon) boshqa
turlaridan farq qiladi. Bu o‘simlikning bargchasi tarkibida ta’sir
etuvchi modda — antratsen hosilalari kam bo‘ladi.
Mahsulot tayyorlash.
Mahsulot sifatida bargi va mevasi tay-
yorlanadi. Bargni yig‘ish uchun o‘simlikni gullash va qisman
meva hosil qilgan vaqtida uni yuqori qismi o‘riladi, soya yerda
quritiladi va yanchib yo‘g‘on, yog‘ochlangan poya bo‘laklaridan
tozalanadi. Mevalari pishganda yig‘iladi va ochiq havoda quritiladi.
Mahsulotning tashqi ko‘rinishi.
Bargli mahsulot juft patli
murakkab bargning butun yoki qisman maydalangan bargcha-
lari, umumiy bandi hamda biroz poyaning ingichka, yog‘och-
lanmagan qismi va gullar aralashmasidan tashkil topgan. Barg-
chalar lansetsimon, o‘tkir uchli, barg plastinkasi asimmetrik,
tekis qirrali, mo‘rt, kalta bandli bo‘lib, uzunligi 1—3 sm, eni
0,4—1,2 sm (tor barg sano bargini uzunligi 2—6 sm, eni 0,6—
2 sm). Bargchalarning ikkilamchi tomiri asosiy tomirdan o‘tkir
burchak hosil qilib chiqadi va uchi bilan birlashib, barg plas-
tinkasi qirrasiga parallel yo‘nalgan chiziq hosil qiladi. Mahsulot
kuchsiz o‘ziga xos hid va shilliq-achchiqroq mazaga ega. Mevali
mahsulot keng oval shakli, yalpoq, qalin, biroz egilgan, uzun-

---

253
ligi 3—5 sm, eni 1,5—2,5 sm li, jigarrang-yashil dukkaklardan
iborat. Urug‘lari yalpoq, burchakli — yuraksimon, sarg‘ish-
yashil bo‘lib, usti to‘rsimon burishgan.