Маърузалар матни тошкент 2010 й

Таваккул
- барча яхши-ёмон ҳодисалар, ишларни Худодан деб билиш, куллан 
Парвардигорга суяниш. Таваккул илоҳий файзга эътимодли кишининг иймонидир. Бу 
маърифат камолидан келадиган олиймақомдаги иймондир. Инсон жуда кўп нарсаларни 
қила олади, аммо бу ҳаракатларнинг бари Улуғ Аллоҳ қудрати туфайли, Қудратининг 
намоён бўлиши эканини англаш шарт.
Ризо
- қалбдан қабоҳат-кирларнинг кетиши, қазою қадар ҳукмига бўйсуниш, 
нафс розилигидан чиқиб, Ҳақ розилигига киришдир. Қазо - амрига таслим бўлган 
қалбнинг сурури. Ризо - банданинг ўз ризосидан чиқиб, Маҳбуб ризосига кириши, илоҳий 
қисматга зарра эътироз қилмаслигидир. Соликда ушбу мақомда ҳеч нарсадан ғазаб, 
ҳаяжон, гина-кудурат ва хафаланиш бўлмайди.
Мақомат даражаларини бир-бир эгаллаб, муваффақиятга эришган солик ҳол 
мартабасига етади ва тасаввур-тахаййулда илоҳий жамолни мушоҳада қила бошлайди, 
қалбини завқу шавқ қамраб олади. У шундай бир ҳолатга кўтариладиким, бутун аъзолари 
гўё Аллоҳ дейдиган, ҳар нафаси Буюк Аллоҳнинг борлигидан хабар берадиган бўлади.
Ҳолда орқага қайтиш йўқ, ўзгариш фақат олдинга қараб содир бўлади. Ҳолга 
кирган соликнинг тили эмас, дили сўзлай бошлайди, у кечинмалари, ҳолатини ҳаракат - 
ишоралар, феъл-атвор орқали изҳор этади. Ҳол руҳият билан боғлиқ бўлгани учун у 
тасаввуфда махсус илм - илми ҳол орқали ўрганилган. Тасаввуф аҳли орасида «илми қол» 
ва «илми ҳол» деган тушунчалар бўлган. «Илми қол» тил билан ифодаласа бўладиган 
илмлар, яъни зоҳирий илмлар, чунончи шариат илми ҳам шунга кирган. «Илми ҳол» эса 
инсондаги сўз билан тушунтириб бўлмайдиган ғаройиб руҳий кечинмалар, фавқулодда 
феъл-атвор, хислатларнинг намоён бўлишидир. 
Худди мақомотнинг босқичлари бўлганидай, ҳолнинг ҳам тасниф-таърифга 
келтирилган босқичлари мавжуд. Чунончи: 1. Қурб, 2. Муҳаббат, 3. Шавқ, 4. Унс, 5. 
Мужоҳида, 6. Мушоҳида, 7. Мукошифа.
 
Қурб 
(яқинлик) - соликнинг ўзини Аллоҳ таолога яқинлашганини ҳис этиш ҳолати, 
Худонинг ҳузурини бевосита сезиш, Худо нигоҳининг тушишини ҳам англатади. Қурбни 
сўфийлар кўпинча Муҳаммад Мустафо саллаллоҳу алайҳи васалламнинг Меърож туни 
Аллоҳ ҳузурига етганлари билан қиёслайдилар.

---

Муҳаббат
- қалбда кучли туғённинг кўтарилиши, бетоқат ва безовта бўлиб, барча 
гўзалликлар манбаи, қудрату нусрат, неъмату роҳат эгаси Аллоҳ томон талпинишдир.