Farmakologiya

Mahalliy ta’siri. Etil spirtining to‘qimalar va turli mik-
roblarga ko‘rsatadigan bevosita ta’siri. Etanolning bunday ta’siri
uning konsentratsiyasiga qarab turlicha namoyon bo‘ladi.
Amaliyotda etil spirtining 96, 70 va 40° li eritmalaridan
foydalaniladi. 96° li eritmasi to‘qima va mikroblar hujayrasidan
suvni o‘ziga tortib olib, uni burishtirib, denaturatsiyalaydi.
Natijada mikroblar o‘ladi (bakteriotsid ta’sir), to‘qima yuzasida
esa yupqa denaturatsiya parda chuqurida (ter va yog‘ning chiqish
yo‘llarida) joylashgan mikroblarni spirt ta’siridan xoli qiladi.
Shu sababdan etanol (96°) antiseptik (terida, shilliq qavatda,
bo‘shliqlarda joylashgan mikroblarga qarshi) preparat sifatida
ishlatilmaydi. Lekin dezinfeksiyalovchi (tana sathidan tashqarida
joylashgan mikroorganizmlarga qarshi) modda sifatida, asosan,
xirurgik asboblarni (pinset, qaychi, igna, shpris va boshqalar)
mikroblardan xoli qilishda keng qo‘llaniladi. Etil spirti (96°)
kuchli dezinfeksiyalovchi modda hisoblanadi.
Etil spirtining 70° li eritmasi ham ko‘pchilik mikroblarga
qarshi ta’sir etadi (bakteriotsid). Òo‘qimalarni esa kam o‘zgar-
tiradi. Denaturatsiya pardasi deyarli hosil bo‘lmagani uchun
teri, shilliq parda chuqurida joylashgan mikroblarni ham
o‘ldiradi. Shu sababdan etanolning 70° li eritmasi antiseptik
sifatida jarrohlik va boshqa sohalarda keng ishlatiladi (jarrohlik
operatsiyalaridan oldin qo‘llarga, operatsiya joylariga surtish va
boshqalar uchun).
Etil spirtining 40° li eritmasi esa teriga ta’sirlantiruvchi
ta’sir etib, qon tomirlarini kengaytiradi, to‘qimaning qon bilan
ta’minlanishini yaxshilaydi. Shu sababdan to‘qimalarning
yallig‘lanishida (miozit, angina va boshqalar) u bilan kompress
qilinadi va teriga surtiladi.

---

136
Etil spirti ichilganida qonga so‘rilishidan oldin me’da-ichak
shilliq pardasiga mahalliy ta’sir etib, turli o‘zgarishlarga sabab
bo‘ladi. Chunonchi, 10° li eritmasi me’da sekretsiyasini kuchay-
tiradi, lekin pepsin fermenti faolligini o‘zgartirmaydi; 20° dan
yuqori eritmasi esa me’da sekretsiyasi va pepsin faolligini kamay-
tiradi. Spirtning 40° dan yuqori konsentratsiyasi me’da-ichak
shilliq pardasiga mahalliy ta’sir etib, yuqorida qayd etilgan
morfologik o‘zgarishlarni keltirib chiqarishi mumkin. Shu sabab-
dan spirtli ichimliklarga ruju qo‘ygan kishilarda me’da-ichak kasal-
liklari (gastrit, yara, eroziya, rak va boshqalar) ko‘p uchraydi.