X to‘xtaboyev kimyo 9

. 
10h
2
O da 106 g Na
2
CO
3
bor.
54 g Na
2
CO
3 
. 
10h
2
O da x g Na
2
CO
3
.
54.106
286
x =
=
20 g Na
2
CO
3 
bor.
2) 54 g kristall soda tarkibida 20 g Na
2
CO
3
bo‘lsa, undan
10 % li eritma tayyorlash uchun qancha suv kerak?
10 % li eritma tayyorlash uchun:
 x 
= 180 g.
3) 54 g kristall soda tarkibida 34 g suv bor.
180 – 34 = 146 g suv.
54 g kristall soda 146 g suvda eritilsa, (54 + 146) 200 g
eritma hosil bo‘ladi.
Javob: 
146 g suv kerak.
Masala to‘g‘ri ishlanganligini tekshirib chiqish.
1) eritma massasi:
54 g + 146 g = 200 g.
39,3
50
C%(CaCO
3
) =
= 78,6 %
100.22
56
x =
= 39,3 g
10 g Na
2
CO
3
ni 90 g suvda eritish kerak.
20 g Na
2
CO
3
ni x g suvda eritish kerak. 
{
{
http:eduportal.uz

---

70
2) 200 g eritmada 54 g kristall soda eritilgan. 54 g kristall 
soda tarkibida qancha Na
2
CO
3
va suv bo‘ladi: 
Na
2
CO
3 
. 
10h
2
O?
3) 54 g kristall soda tarkibidagi eruvchi (Na
2
CO
3
) massasini 
topish:

x = 20 g Na
2
CO
3 
(eruvchi).
 
 
 
20
200
C% =
. 100 % = 10 % li;
4) 200 g eritmada 20 g eruvchi bor. Eritmaning foiz
konsentratsiyasi: 10 % li.
»
a
a
Mustaqil yechish uchun masala va mashqlar
1. Qaysi metallmas elektronlarni oson biriktiradi: a) uglerod
yoki azot; b) oltingugurt yoki fosfor; c) selen yoki tellur; 
d) yod yoki brom; e) kislorod yoki xlor; f) azot yoki
oltingugurt? Nima uchun?
2. Metallmaslar qanday elementlar bilan ta’sirlashadi? Bunda
qanday tiðdagi bog‘ hosil bo‘ladi?
3. 200 g ohaktosh parchalanishi natijasida n.sh.da o‘lchan 
gan 33,6 l karbonat angidrid hosil bo‘ldi. Ohak tosh tar- 
kibida necha foiz kalsiy karbonat bo‘lgan?
Javob: 
75 %.
4. Tarkibida 20 % yot jinslar bo‘lgan 4,5 g toshko‘mir yon 
di ril ganda n.sh.da o‘lchangan qancha hajm karbonat 
angidrid hosil bo‘la di?
Javob: 
6,72 l.
5. 60 g ohaktosh qizdirilganda 32 g kalsiy oksid olindi.
Ohak toshdagi kalsiy karbonatning massa ulushini
aniqlang.
Javob:
0,953.
6. Tarkibida 10 % yot jinslar bo‘lgan 44,45 g kaliy per man 
ganat qizdirilganda necha mol va necha gramm kislorod
hosil bo‘ladi?
7. 4 kg kalsiy karbid suv bilan reaksiyaga kirishib 1120 l 
(n.sh.da o‘lchangan) asetilenni hosil qiladi. Reaksiya uchun 
olingan kalsiy karbid namunasida necha foiz CaC
2
bo‘lgan?
286 g Na
2
CO
3 
. 
10h
2
O da 106 g Na
2
CO
3
bor.
54 g Na
2
CO
3 
. 
10h
2
O da x g Na
2
CO
3
.
{
http:eduportal.uz

---

71
Kundalik turmushda ishlatiladigan qanday metallarni bilasiz?
• Davriy sistemadagi 118 elementning 90 dan ortig‘i