Icmailov Astan Ibragimovich Bokiyev Abdujolol Abdulxamitovich

Nazorat savollari 
1.
Mikroprotsessorlar va ularning vazifalari. 
2.
 
Ma’lumotlar bilan ishlash mikroprotsessorlarning asosiy xususiyatlari.
 
3.
Mikroprotsessorlarning struktura sxemasi va funksiyalari. 
4.
Mikroprotsessorli elektr yuritmalar. 
5.
Mikroprotsessorli yuritmaning texnik tavsiflari. 
III bob.
3.3. Zamonaviy elektronika jihozlari 
Reja:
3.3.1. Fotoelektron asboblar.
3.3.2. Invertorlar.
3.3.3. Elektron kuchaytirgichlar,
3.3.1. Fotoelektron asboblar.
Fotoelementlar
– yorug’lik tushishi bilan elektr yurituvchi kuchi (foto 
EUyK) xosil qiladigan qurilma. Fotoelementlarni elektr vakuumli va yarim 
o’tkazgichli turlarga ajratiladi. (3.3.1-rasm.) 

---

166 
3.3.1-rasm. Fotoelement turlari. 
Xozirda dunyodagi barcha ma’lum fotoelementlar ikkita kata guruxga bo’linadi: 
1.
Kristall kremniyli, yupqa plenkali fotoelementlar; 
2.
Organik fotoelementlar. 
Kristall kremniyli fotoelementlar - 
Kristall kremniyli fotoelementlar bu boradagi 
dastlabki texnologiyalardan xisoblanadi. Ushbu texnologiyalardan qator yillar 
davomida kosmonavtikada foydalanib kelinmoqda.
Kremniyli fotoelement ikki qatlamdan iborat. Ichki qatlam – yuqori 
tozalikdagi kristall kremniy, tashqi qatlam esa qo’shimchalar (masalan fosfor) 
qo’shilgan kremniydan iborat vo’ladi.
Monokristall va polikristall fotoelementlar
- Monokristall kremniy yuqori 
sofligi evaziga eng yuqori (18% gacha) foydali ish koeffitsientiga (FIK) va eng 
uzoq xizmat muddati (50 yilgacha) ega. Uni tayyorlash texnologiyasi murakkab 
xisoblanadi. 
Polikristall kremniyni tayyorlash nisbatan engilroq, shunga yarasha FIK-
15%, xizmat muddati esa 25 yilgacha. SHu sababli odatda bunday panellar 
arzonroq narxlarda taklif etiladi. 

---

167 
Bundan tashqari yana xam arzonroq amorf kremniydan tayyorlangan 
quyosh panellari mavjud bo‘lib, ularning FIK-8-10%, xizmat muddati esa 8-10 
yildan ortmaydi. (3.3.2-rasm) 
3.3.2.-rasm. Chapdan monokristalli, polikristalli va elastik asosli
 
 quyosh 
elementlari.
Yupqa plenkali fotoelementlar - Amorf kremniy asosidagi elementlardan 
yasalgan (CIS (CIGS) va CdTe texnologiyalari) yupqa plenkali fotoelementlar 
ko’p tarqalgan bo’lib, ularning narxi qariyb ikki marta arzon. 
CIS (CIGS) fotoelementlari –

CIS — Copper Indium Selenide, selenning mis va indiy bilan birikmasi 

CIGS — Copper Indium Gallium Selenide, selenning mis,indiy va galliy 
bilan birikmasi
Bunday elementlarda kremniy umuman yo’q. Ularning FIKsi 11%ni 
tashkil etadi. Bu ko’rsatkich yupqa plenkali fotoelementlar orasida eng yuqorisi 
xisoblanadi. Bundan tashqari ular ob-xavoning bukutli, uncha yorug’ bo’lmagan 
paytlari boshqalardan samaraliroq ishlaydi.
CdTe fotoelementlari - Bunday fotoelementlar asosida kadmiy va tellur 
birikmalari yotadi. FIKsi 9%.