Icmailov Astan Ibragimovich Bokiyev Abdujolol Abdulxamitovich

Haroratning ruxsat etilgan ortishi.
Har qanday elektr mashinaning 
ishlash davomida uning izolyatsiyasida “eskirish” jarayoni boradi. Bunda 

---

348 
avvalo uning mexanik xususiyatlari (mustaxkamligi) o’zgarib boradi. Odatda 
elektr mashinalarini ishlash muddatini capital ta’mirsiz 15-20 yilga mo’ljallab 
ishlab chiqariladi. 
Elektr mashinalari izolyatsiyasining “eskirish” jarayonini tezlashishiga
asosiy sabablardan biri, bu uning ortiqcha qizish xolatida kop ekspluatatsiya 
qilinishidir. 
Elektr mashinalarida qo’llaniladigan elektr izolyatsiya materiallari qizishga 
chidamliligi bo’yicha etti guruhga bo’linadi. 
6.3.1 - jadval 
Izolyatsiya 
sinfi
 
Y 
A 
E 
B 
F 
H 
C 
Uzoq 
muddat 
ishlaganda 
ruxsat 
etilgan harorat 
80 
105 
120 
130 
155 
180 
180 
dan 
yuqori 
 
A va E izolyatsiyada qo’llaniladigan tsellyuloza, qog’oz, ipak va shunga 
o’zshash materiallar yuqoei haroratga kam bardoshli xisoblanadi. B sinfga 
mansub izolyatsiyalarda birinchi navbatda yuqori harorat ta’sirida bog’lovchi 
materiallar va shimdiriladigan laklar pararlanadi. F va H sinfga mansub 
izolyatsiyalarda B sinf izolyatsiyalari kabi shisha tolali, asbest asosida 
tayyorlansada, nisbatan qizishga chidamliroq bog’lovchilarga ega. 
Izolyatsiyalarning tez ishdan chiqishiga yuqori harorat sabab bo’lgani 
uchun elektr jihozlarining alohida qismlari bo’yicha tegishli me’yoriy xujjatlar 
asosida me’yorlanadi. Quyidagi jadvalda ayrim elektr mashinalari uchun ruxsat 
etilgan harorat me’yorlari keltirilgan.
6.3.2- jadval 
Mashina elementlari 
Izolyatsiya 
sinflari 
bo’yicha 
ruxsat 
etilgan harorat me’yorlari, ° S
A 
E 
V 
F 
N 
5000 
kVA 
gacha 
quvvatli 
mashinalar cho’lg’amlari, kollektor 
bilan ulangan yakor cho’lg’amlari
60
75 
80 
100 125 
O’zgarmas va o’zgaruvchan tok 
mashinalarining 
ko’p 
qatlamli 
qo’zg’atish cho’lg’amlari 
60
75 
80 
100 
125 

---

349 
Ochilgan 
yuzali 
bir 
qatorli 
qo’zg’atish cho’lg’amlari 
65 
80 
90 
110 
135 
Izolyatsiyalangan 
cho’lgamlarga 
tegib turuvchi o'zaklar va boshqa 
elementlar 
60 
75 
80 
100 
125 
Kollektorlar va kontakt halqalar 
60 
70 
80 
90 
100