Icmailov Astan Ibragimovich Bokiyev Abdujolol Abdulxamitovich

2. Qisqa tutashtirilgan rotorli asinxron motorni uning stator 
chulg‘amiga aktiv yoki induktiv qarshiliklarni ketma-ket kiritib ishga 
tushirish.
5.3.9-rasm, 
a
va 
b
larda motorni aktiv 
va induktiv 
qarshiliklar bilan ishga tushirish sxemasi ko‘rsatilgan. Bunda elektr 
tarmog‘idagi kuchlanishning ma’lum qismi 
yoki 
qarshiliklarga o‘tib, 
qolgan qismi stator chulg‘amiga beriladi. Ishga tushirish jarayoni tugashi bilan, 
rubilnik 
ni berkitib, motorga normal, ya’ni to‘la kuchlanish beriladi. Bunda 
motor o‘zining tabiiy xarakteristikasiga o‘tib ishlay boshlaydi. Ishga tushirish 
tokini bevosita ulashdagiga nisbatan 
m
, momentini esa 
n
marta kamaytirish 
uchun stator chulg‘amiga kiritiladigan 
yoki 
qarshiliklar quyidagicha 
aniqlanadi. 
bo‘lgani uchun 
, ya’ni moment tokining qiymatiga 
nisbatan ko‘proq kamayadi. Haqiqatan, 
bo‘lsa, 
bo‘ladi.
10.4-rasmda ko‘rsatilgan grafiklardan motor tokini 
marta kamaytiruvchi 
va 
qarshiliklar quyidagicha aniqlanadi:
; (11.18) 

---

292 
, (11.19) 
bunda – motorning ishga tushirish tokini 
m
marta kamaytirish uchun kerak 
bo‘lgan to‘la qarshilik; 
– motorning aktiv va induktiv ichki qarshiliklari. 
SHunga o‘xshash, ishga tushirish momentini n marta kamaytirsh uchun kerak 
bo‘lgan tashqi 
va 
qarshiliklari quyidagicha aniqlanadi: 
5.3.9-rasm. Qisqa tutashtirilgan rotorli asinxron motorni: a-aktiv R, b- induktiv 
X qarshiliklar vositasida ishga tushirish sxemalari. 
,
. (11.20) 
Salt ish rejimida yoki kichik yuklama bilan ishga tushiriladigan katta 
quvvatli va past kuchlanishli motorlarning 
ni kamaytirish maqsadida aktiv 
qarshiligidan, yuqori kuchlanishli motorlarda esa induktiv 
qarshiligi 
(reaktor) dan foydalaniladi. Motorning ishga tushirish tokini chegaralamay, 

---

293 
faqat momentinini kamaytirish lozim bo‘lsa, statorning bir fazasiga 
ni 
kiritish kifoya. Bu oddiy va tejamli usulni kichik va o‘rta quvvatli stanok, kran 
va transport mexanizmlaridagi motorlarda qo‘llash tavsiya qilinadi. [1,8]