Icmailov Astan Ibragimovich Bokiyev Abdujolol Abdulxamitovich

Havo tarmog‘i (HT) 
elektr energiyani ochiq havoda joylashgan va
izolyatorlar hamda armaturalar yordamida tayanchlarga mahkamlangan
o‘tkazgichlar bo‘yicha uzatishni ta’minlaydi. HT uchun, asosan, kesimi 4,
6, 10 mm
2
(bitta sim) li va 10 mm
2
dan katta (ko‘p simli) mis,
alyuminiy va pulat-alyuminiy simlardan foydalaniladi. 1000 V dan, yuqori

---

233 
kuchlanishli HT uchun ko’ndalang kesimi 35 mm
2
dan kichik bo‘lmagan 
alyuminiy va 25 mm
2
dan kam bo‘lmagai po‘lat-alyuminiy simlar ishlati|ishi
mumkin. HT uchun chinni yoki shishadan yasalgan shtirli yoki osma 
izolyatorlardan foydalaniladi. SHtirli shisha izolyatorlar 6—10 kV li
tarmoqlarda, chinni-izolyatorlar esa kuchlanishi 35 kV gacha bo‘lgan
tarmoqlarda energiya uzatilishini ta’minlaydi. Kuchlanishi 35 kV dan
yuqori bo‘lgan tarmoqlarda osma izolyatorlar ishlatiladi.
Havo liniyalarining tayanchlari metalldan yoki temir-begondan
tayyorlangan bo‘ladi; YUqori (330, 500, 750 kV) kuchlanishli elektr 
energiyasi metall tayanchlardagi tarmoqlar orqali uzatiladi (14.6- rasm)
Kabelli tarmoqlar
energiya ta’minotining elektr tarmoqlarida keng 
foydalaniladi. Kabel (uch tomirli) tok o‘tkazuvchi tomirlar, izolyasiya va
himoya qobig‘idan iborat (14.7-raem).
Tomirlar soniga ko‘ra kuch kabellari bir, ikki, uch va to‘rt
tomirli kilib tayyorlanadi. Tomirlar mis yoki alyuminiy simdan, izolyasiya
2 esa shimdirilgan ko‘p qavatli qog‘ozdan hamda turli xil plastinkalardan 
(1000 V dan yuqori kuchlanishli kabellar uchun) yasaladi. Himoya qobig‘i
5 namlik gazlar va kislotalarning o‘tishiga qarshilik qiladi. U polivinilxlorid,
alyuminiy va qo‘rg‘oshindan yasaladi. Kabelni mexanik ta’sirlardan
himoya qilish uchun tasma 8 ishlatiladi, uning ustidan esa kabel ipi 9
o‘raladi. 
Kabellar zovurlar, kanallar, tunellar, bloklar, imoratlar va inshootlarning 
devorlari bo‘yicha va poli ostidagi ariqchalarga yotqiziladi. Kabelni
zovurlarga yotqizish eng sodda va arzon usuldir. [1,2]