1-мавзу. “Олдиндан зўриқтирилган темир-бетон конструкциялар технологияси” фанига кириш

 
Қуруқ иссиқ иқлим шароитида бетон ишларининг ўзига хос тарафлари 
Ташқи муҳит ҳарорати 35-40
0
С, нисбий намлик 10-25%, тез-тез эсиб
турган шамол таъсирида бетоннинг тез сувсизланиши рўй бериши мумкин 
ва бу эса бетон қотишини секинлашишига ва айрим холларда тўхташига ҳам 
олиб келиши мумкин. 
Бетоннинг барвақт сувсизланиши унинг мустаҳкамлигига катта
таъсир кўрсатади. У серғовак бўлади, унда дарзлар ҳосил бўлади ва сув 
ўтказувчанлиги ортиб кетади. 
Қуруқ-иссиқ иқлим шароитида фойдаланиладиган бетонлар учун
тўлдиргич сифатида карбонат тоғ жинсларидан фойдаланган маъқул. Бу
тоғ жинсларига цемент яхши ёпишади ва уларнинг чизиқли кенгайиш

---

коеффитсиентлари ҳам бир бирига яқиндир. Вулқон тоғ жинслари, мисол
учун базалтдан чақиқтошдан фойдаланиш тавсия этилмайди, чунки қотган 
бетоннинг мустаҳкамлигини тушиб кетишига олиб келади. Бетон
қоришмасини тайёрлашдан олдин тўлдиргичларни қуёш нуридан химоялаш, 
серқовак тўлдиргичларни намлаш зарур бўлади. 
Қуруқ-иссиқ иқлим шароитида бетон қоришмасини аралаштириш
вақти 30-50% га узоқроқ давом этдирилади. Бетонлаш ишларини тўхтовсиз 
амалга ошириш зарур. Агарда танаффус зарур бўлиб қолса, ишчи юзаларни 
синчковлик билан текшириш лозим. Бетон қоришмаси қолипга жойлаб
зичлангандан сўнг унинг қотишига барча шароитларни яратиб бериш зарур.
Янги қолипланган бетоннинг очиқ юзаларини қанор қоп, брезент, поҳол ва
бошқалар билан ёпиб, хар 3-4 соатда сурункали сув сепиб намлаб туриш
керак бўлади. Сув сепиб туришнинг давомийлигини 28 суткагача олиб 
борилади. 
Бетон Конструкцияларнинг юзаларига нам қум ёки ёғоч қипиғини ҳам
сепиб қўйиш мумкин. 
Ташқи муҳит ҳарорати 30-35
0
С бўлса бетонни ҳар 2 соатда, 35-40
0
С
бўлсаҳар 1,5 соатда ва ҳарорат 40
0
Сдан юқори бўлса ҳар 1 соатда сув
сепиб намлабтуриш керак. Бундан ташқари атроф-муҳитнинг нисбий
намлиги ва шамолнинг тезлигини хам ҳисобга олиш зарур.
Бетон қотиш жараёнида тизимли сув сепиб туришнинг иложиси бўлмаса, 
шартли равишда ―намсиз‖ усулдан, яъни бетон устини поливинилхлоридли
пленка билан, юнинг юзасида ҳаво ўтказмайдиган пленка ҳосил қилувчи
таркиблар билан қоплаш мақсадга мувофиқдир. 
Сўнги вақтларда полимер материаллардан фойдаланиб қуёш
энергияси ёрдамида бетоннинг қотишини тезлаштириш кенг оммалашмоқда.
Қуёш радиатсияси таъсири ва атроф муҳитнинг юқори ҳароратида пленки
остида ушлаб турилган бетон 1-3 сутка давомида интенсив равишда
ўзининг 7 сутка давомида оладиган мустаҳкамлигига эришади.