Maktabgacha yoshdagi bolalarning ekologik madaniyatini rivojlantirishning zamonaviy mexanizmlari

S.N.Nikolaeva, P.G.Samurokova, 
Z.P.Ploxilar 
qator izlanishlar olib borishgan bo’lib, ularning fikriga ko’ra 
maktabgacha yoshdagi bolalarning ekologik madaniyatini rivojlantirish qator 
tamoyillarga tayanadi. Ular quyidagilar: 
Mavjudlik tamoyili.
Ilmiy materiallarning mavjudligi. Bunda ba’zi 
hollarda bolalarni mavhum va tushunarsiz jarayonlar bilan tanishtirish to’g’ri 
kelib qoladi. Masalan, 1 gektar o’rmon 250 kg ga yaqin karbonat angidridni 
yutib, 200 kg ga yaqin kislorod ajratadi. Bu yerda mavjudlik tamoyiliga 
asosan 250 kg karbonat yutgan o’rmon, shuncha kislorod ajratishi hammaga 
ayon. Bolalarni shunaqa vaziyatlar bilan tanishtirish va ilmiy mavjudlik 
tamoyiliga asosan tushuntirish lozim. 
Gumanizm tamoyili.
Bu tamoyil ekologik madaniyat tushunchasi 
bilan bog’liq bo’lib, iste’mol madaniyati asoslariga ega bo’lagan, o’z 
sog’lig’i haqida qayg’uradigan, sog’lom turmush tarzini olib boruvchi 
shaxsni shakllantirishni anglatadi. 
Bashoratlilik tamoyili. 
Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun bu 
tamoyil ekologik ta’lim natijasida bolalarda tabiatda mavjud bo’lgan 
munosabatlar to’g’risida elementar g’oyalarni shakllantirish, bu g’oyalar 

---

asosida dam olish, tabiatda ishlash paytida o’z hatti-xarakatlarini oldindan 
bashoratlash imkonini beradi.
Faoliyat tamoyili.
Bola ekologik bilimlari orqali tabiatni asrash, 
undagi tirik organizmlar o’simlik va hayvonlarga nisbatan qiladigan 
mehribonligi faoliyat orqali amalga oshiriladi.
Integratsiya tamoyili.
Ushbu tamoyil bir nechta sababga ko’ra amalga 
oshiriladi. Birinchidan, ekologik bilimlarning yaxlitligi; ikkinchidan, 
ekologik ta’limni bola shaxsini har tomonlama rivojlantirish orqali ko’rib 
chiqish; uchinchidan, maktabgacha ta’limni tashkil etish va metodikaning 
o’ziga xos xususiyatidan kelib chiqib qo’llaniladi.