Maktabgacha yoshdagi bolalarning ekologik madaniyatini rivojlantirishning zamonaviy mexanizmlari

[M.J.Mutalipova Xalq pedagogikasi T.:2015].

---

Xalq tarbiyashunosligi deganda oddiy mehnatkash xalq yaratgan va avloddan–
avlodga o’tib kelayotgan, tarbiya borasidagi qarashlar, g’oyalar, tajribalar, urf–odat 
va an’analarning majmuasi tushuniladi. 
Shu boisdan o’zbek xalqi yaratgan manbalarda bolalarni ekologik 
tarbiyalash to’g’risidagi qarashlarni tahlil qilib, muayyan nazariy va amaliy 
xulosalarga kelinib, ilmiy pedagogika nuqtai nazaridan ularni tartibga solib, 
asoslab ijtimoiy hayotga tadbiq etish muhim vazifadir. Bu narsa, eng avvalo, ota-
onalar, o’qituvchi-tarbiyachilar va keng jamoatchilik tomonidan xalq pedagogikasi 
manbalaridan amaliy pedagogik faoliyatlarida keng qo’llash imkonini beradi. 
Xalq og‘zaki ijodining eng qadimiy va keng tarqalgan janrlaridan 
biri ertakdir. 
Ertaklar 
- hayolot va fantastikaga keng o‘rin berilgan, hayot haqiqatiga 
asoslangan, ibrat-o‘git beruvchi og‘zaki hikoyalardir. Ertaklardagi ijobiy 
qahramonlar 
yengilmas 
kuchga 
aylanib, 
har 
qanday 
yovuzlik, adolatsizlik, haqsizlik ustidan g‘alaba qozonadi, umumxalq 
manfaatini 
himoya 
qiladi. 
Ertaklarda 
xalqning 
orzulari 
hayoliy 
va 
hayotiy uydirmalar vositasida hikoya qilinadi, ya’ni real hayotiy 
voqealar ongli tarzda uydirmalar orqali tasvirlanadi. Ertaklar o‘ziga xos 
xususiyatlarga ega, jumladan, «bir bor ekan, bir yo‘q ekan...» kabi maxsus 
boshlamalar bilan boshlanib, «shunday qilib ular murod-maqsadlariga yetibdilar...» 
kabi maxsus tugallanmalar bilan yakunlanishi tinglovchini o‘zi yashab turgan real 
dunyodan ertak olamiga olib kirish uchun xizmat qiladi. Darhaqiqat, ertaklarda 
bola tarbiyasining hamma tarkibiy qismlari jismoniy va aqliy kamolot, ilm va 
hunarga muhabbat, ma’naviy axloq va estetik didning tarbiyasiga oid ko‘pdan-ko‘p 
pedagogik materiallarni uchratish mumkin. Zotan, xalqimizda «Ertaklar 
yaxshilikka yetaklar» deb bejiz aytilmaydi