Kvant nazariyasi uchun 3 daqiqadan

 
3 soniyalik fakt
 
 
Bu - kvant nazariyasi 
qoidalari qay darajada 
mujmal va chigal 
ekanini yaqqol namoyish 
qiluvchi xayoliy 
eksperimentdir. Kvant 
sistemasi bir vaqtning 
o‘zida ikki holatda 
bo‘lishi, masalan, 
mushuk ham tirik ham 
o‘lik bo‘lishi mumkin.
Aloqador mavzular: 
 

 
Shryodinger 
tenglamasi
 
(39-sahifa). 

 
To‘lqin funksiyasi 
kollapsi
 
(47-sahifa) 

Dekogerensiya
 
(49-sahifa).
Mulohaza uchun 3 
daqiqa: 
 
Shryodinger 
mushugining tirik yoki 
o‘lik ekanini 
eksperimental aniqlash 
mumkin? Ichida 
mushukni saqlay 
oladigan darajadagi 
kvant superpozitsiyani 
ushlab turish amalda 
juda qiyin; lekin, 
mikroskopik mushukni, 
yoki, bakteriya va 
viruslarni tashqi 
qo‘zg‘alishlardan 
izolyatsiyalab qo‘yish 
ancha oson. 
Germaniyalik 
tadqiqotchilar kvant 
superpozitsiyasini lazer 
nuri yordamida tutib 
olingan virus orqali hosil 
qilish imkonini beruvchi 
boshqa bir 
eksperimentni taklif 
etishgan. 
Biografiyalar uchun
3 soniyadan: 
Yudjin Vinger
(1902-1995) 
Shryodinger mushugi 
paradoksi va ong 
masalalari orasida 
bog‘liqlik haqida ilmiy 
ish yuritgan fizik. 
Xuan Ignasio 
Sirak
(1965) 
Shryodinger mushugi 
eksperimentini 
mikroskopik 
organizmlar bilan 
bajarishni taklif qilgan 
Ispaniyalik olim. 
Kuzatishdan avval 
Shryodinger mushugi 
superpozitsiya 
holatida bo‘ladi. U 
ham tirik va ham 
o‘lik...

---

 

---

Geyzenbergning noaniqliklar tamoyili 
1927-yilda nemis nazariyotchi fizigi 
Verner 
Geyzenberg kvant zarrachalarning fundamental 
xossasi 
bo‘lmish 
– noaniqliklar tamoyilini 
shakllantirdi. Ushbu tamoyilga ko‘ra, atom yoki 
zarrachaning ayrim o‘zaro juft xossalarini, masalan, 
zarrachaning koordinatasi va impulsini, yoki, 
muayyan vaqt momenti va ushbu vaqt momentidagi 
energiyasining har ikkisini ayni bir paytning o‘zida 
bir xil aniqlikda o‘lchashning imkoni yo‘q. 
Xossalardan birining o‘lchash aniqligi qay darajada 
katta bo‘lsa, unga sherik ikkinchi xossaning o‘lchash 
aniqligi shu darajada past bo‘ladi. Ushbu hodisaning 
kundalik hayotga ta’siri shu darajada kichikki, biz o‘z 
olamimizda ushbu holatni mutlaqo inobatga olmasak 
ham bo‘laveradi. Biroq, mikroskopik miqyoslarda, 
ya’ni, mikrodunyoda ushbu effekt shu darajada ulkan 
ahamiyatga egaki, subatom zarralarining harakati va 
o‘zaro ta’sirini o‘rganuvchi kvant mexanikasi sohasi 
butun bo‘y-basti bilan aynan ushbu tamoyil ustiga 
qurilgan deyish mumkin. Noaniqliklar tamoyil – 
bizning kvant hodisalarini kuzatish va o‘rganish 
imkoniyatimiz 
darajasini 
tabiiy 
chegaralovchi 
fundamental ilmiy tushunchadir. U bizning sezgir 
organlarimiz va umuman har qanday tabiiy va texnik
o‘lchov 
vositalarimizning 
kamchiligi 
deyish 
mumkin. 
Ushbu 
xossadan 
kelib 
chiquvchi 
xulosalardan biri shuki, zarrachaning qandaydir juda 
qisqa 
t
vaqt ichidagi umumiy energiyasi 
E
ning ushbu 
vaqtga ko‘paytmasi, ya’ni, 
Et
ning qiymati, Plank 
doimiysining 4π ga nisbatidan kichik bo‘lgan 
sharoitlarda, 
mazkur 
zarrachaning 
umumiy 
energiyasi muayyan qiymatgacha og‘ishi mumkin. 
Bu shuni anglatadiki, favqulodda qisqa vaqt 
mobaynida bo‘lsa hamki, kvant dunyosida 
energiyaning saqlanish qonuni istisno qilish mumkin 
bo‘ladi.