Қилиниши натижасида ноқулай иқтисодий аҳволга тушиб қолиниши ёки инқирозгаюзтутилиши

катта таъсир кўрсатади. Бошқарувнинг юқори поғонаси хизматчиларнинг
назоратгамуносабатинибелгилайди.Яхшибошқарувмуҳитиюқоридаражадаги
ички коммуникация тизимини таъминлайдиган, директорлар Кенгаши
ҳузуридагиаудиторликинспекциясинингсамаралиишлашигаёрдам берадиган,
бюджетлар тизими (
бизнес-
режа ёки смета) ва уларнинг бажарилиши
тўғрисидагиҳисоботларданфойдаланадиган,ичкиаудитнингсамарадорлигини
таъминлайдиганбошқарувтизимибилантавсифланади.Кейинчалик,назорат
муҳити корхона ходимларининг компетентлилиги,хизмат вазифаларининг
тақсимланиши,активлар,ҳужжатлар-
ниолишимкониваҳисобёзувларинивақти
-
вақти билан таққослаб туриш билан аниқланади.Назорат функцияларини
амалгаоширувчиходимларкомпетентлилигикорхонаичкиназораттизимининг
асосийбелгисиҳисобланади.Корхонанингкадрларбиланбоғлиқмуаммолари
ички назораттизимига салбий таъсир кўрсатади.Агар бухгалтерлар тез-
тез
алмаштирибтурилса,буҳисобваназоратфункциялариетарлитажрибагаэга
бўлмаган ва бунинг оқибатида кўплаб хатоларга йўл қўядиган одамлар
томониданбажарилишигаолибкелади.Янгираҳбарларвамансабдоршахслар
корхонадагиҳисобтизимибиланетарлидаражадатаниш бўлмаслигимумкин.
Айрим ҳолларда бухгалтерия ходимлари юқори бошқарув бўғини томонидан
топширилганноқонунийҳисобамалларинибажаришниҳоҳламаганликлариучун
ҳам ишданбўшабкетадилар.Шунингучунҳам бухгалтерияходимларинингтез-
тезалмаштирилибтуришинохушфактдеббаҳоланади.
Ичкиназораттизимисамаралибўлишиучунфункционалмасъулиятларёки
хизматвазифаларинингетарли даражадатақсимланиши жудамуҳимдир.Бу

---

назорат амаллари самарадорлигининг муҳим шарти ҳисобланади. Булар
қуйидагилар-
даниборат:

хўжаликмуомалалариниамалгаоширишгарухсатэтиш.Бувазифанихўжалик
муомалаларини расмийлаштириш ҳуқуқига эга ходимлар бажарадилар.
Рухсатэтиш маълум турдагимуомалалар(
масалан,барчатурдагисотиш)
га
тааллуқли,умумий,ёкимахсус(
масалан,муҳимактивнисотишгарухсатэтиш)
бўлишимумкин.

хўжалик муомалаларини рўйхатга олиш.Кўпчилик корхо-
наларда хўжалик
муомалаларини ёзиш (
ҳисоб юритиш) ва ҳисобот ишлари компьютер
ёрдамидабажарилади;

хўжалик фаолиятида корхона маблағларининг сақланиши-
ни таъминлаш.
Бунда корхонага тегишли активларга ҳақи-
қатда эгалик қилиш ёки улар
устиданназоратўрнатишназардатутилади;

счётларда акс эттирилган суммаларни ва ҳақиқатда мавжуд активларни
вақти-
вақти билан таққослаб туриш. Бу ерда активларни мунтазам
инвентаризация қилиш ва тафовутлар аниқланган ҳолларда тегишли
чораларниқўллаштушунилади.
Хизматвазифаларинингмоскелмаслиги-бушундайкомбинациябўлиб,унда
хатога йўл қўйган ёки ахборотни бузиб кўрсатган хизматчи ўзинингоддий
фаолиятичоғидабуфактларнияширишимумкин.Вазифаларшундайтақсимла-
ниши керакки,хизматчилардан ҳеч бири юқорида санаб ўтилган тўртта
функциянинг икки ёки ундан ортиғини бажармаслиги лозим.Биринчи ва
тўртинчифункцияларбошқарув,иккинчифункцияҳисоб,учинчисиэсасақлаш
функцияси ҳисобланади.Бу функцияларни турли шахслар ва бўлинмалар
ўртасидатақсимлашиккитаафзалликкаэга.
1.
ишларнимувофиқлаштириш (биттахўжаликмуомала-
синингтурли
жиҳатлариникўрибчиқиш)ҳисобигаатайлабқилинмайдиганхатоларнианиқлаш