Қилиниши натижасида ноқулай иқтисодий аҳволга тушиб қолиниши ёки инқирозгаюзтутилиши

15
Сўнгра ҳар бир коэффициент (
каср) амортизацияланадиган қийматга
кўпайтирилиб,тегишлийилучунамортизациясуммасианиқланади.

---

4.Камайибборувчиқолдиқусуликумулятивусулдагитамойилгаасосланган
бўлиб,исталган қатъий ставка (
%)қўлланилиши мумкин.Бундай ставка (
%)
сифатида кўп ҳолларда бир текис (
тўғри чизиқли)усулда қўлланиладиган
амортизациямеъёринингиккигакўпайтирилганмиқдориолинадиваҳарйил
бошидаги қолдиқ қийматидан шу йил учун эскириш суммаси ҳисоблаб
чиқарилади.
Аудитор корхонада қўлланилаётган амортизация ҳисоблаш усули бўйича
ҳисоб-
китобларнинг тўғрилигини ҳам текшириши зарур.Шунингдек,асосий
воситалар объектлари бўйича амортизация ажратмалари ҳисоблаш усулидан
қатъийназар,йилдавомидаҳаройдайилликсумманинг1/12қисмиҳажмида
ҳисоблабборилганлигинианиқлашкерак.Асосийвоситаларбўйичаамортизация
ажратмалариқайсиҳисоботдавриданҳисобланганбўлса,бухгалтерияҳисобива
ҳисоботдашудаврдааксэттирилиши,ҳамдакорхонанингҳисоботдавридаги
молиявий натижаси қандай бўлишидан қатъий назар (
фойда ёки зарар)
ҳисобланишиниҳамназардатутишзарур.
Буларданташқари,хўжаликюритувчисубъекттомонидан,ишлабчиқариш
аҳамиятигаэгабўлганномоддийактивларнингдастлабкиқиймативафойдали
хизматқилиш муддати(
бироқхўжаликюритувчисубъектнингфаолиятқилиш
муддатиданошмаганмуддат)
данкелибчиқибҳисобланган,меъёрларбўйичаҳар
ойда маҳсулот (
иш, хизмат)
лар таннархига олиб бориладиган эскириш
суммалариҳам ушбуэлементгакиради.Бундааудиторфойдалихизматқилиш
муддатини аниқлаш имкони бўлмаган номоддий активлар бўйича эскириш
меъёрибешйилмуддатҳисобиданкелибчиқибаниқланишини,бироқбумуддат
хўжалик юритувчи субъектнинг фаолият муддатидан ошиб кетмаслигини
назардатутишикерак.
Ишлаб чиқариш аҳамиятига эга бўлган бошқа харажатлар
рўйхати
«Харажатлар таркиби....тўғрисидаги Низом»да батафсил келтирилган.
Жумладан,ишлабчиқариш жараёнларигахизматкўрсатиш харажатлари;ишлаб
чиқаришнихом ашё,материаллар,ёнилғи,энергия,дастгоҳлар,мосламаларва
бошқа меҳнатвоситалари ҳамда буюмлари билан таъминлаш харажатлари;
асосий ишлаб чиқариш воситаларини ишчи ҳолатида сақлаш харажатлари;
асосийишлабчиқаришвоситаларинихўжаликусулибиланбарчатурдаги(
жорий,
ўрта, капитал) таъмирлашлар ишлаб чиқариш харажатларининг тегишли
моддаларибўйичамаҳсулот(
иш,хизмат)
лартаннархигакиритилади.
Бундан ташқари,зарур ҳолларда айрим тармоқлар хўжалик юритувчи
субъектлари Ўзбекистон Республикаси Молия Вазирлигинингрухсати билан
капиталтаъмирлашишларинибажаришучунзаҳира(
манба)яратишларимумкин.
Ушбу заҳирани яратиш учун қилинган ажратмалар ҳам мазкур элемент
таркибидааксэттириладивакўздатутилаётганхаражатларқийматиҳамдаҳар
бир асосий восита объектини капитал таъмирлашнингдаврийлигидан келиб
чиққанҳолдааниқланади.Заҳираучунажратмалармеъёриҳарҳисоботйили
охирида қайта кўриб чиқилиб,зарурат бўлганда янги молия йили учун
ўзгартирилиши(
кўпайтирилишиёкикамайтирилиши)мумкин.
Агаркапиталтаъмирлаш учуняратилганзаҳирамаблағларинингсуммаси
мазкуробъектнитаъмирлаш учунқилинганҳақиқийхаражатларсуммасидан
ортиқчабўлса,ошибкетгансуммабўйичатузатиш киритилишикерак;агарда
ҳақиқий харажатларзаҳирадагидан ошибкетса,уҳолдаошибкетган сумма
«Ишлабчиқаришаҳамиятигаэгабўлганбошқахаражатлар»элементитаркибида