Қилиниши натижасида ноқулай иқтисодий аҳволга тушиб қолиниши ёки инқирозгаюзтутилиши

«Товар-
моддий заҳиралар»номли БҲМСга мувофиқ ҳар бир хўжалик
юритувчи субъектматериалларни баҳолаш усулларидан (
FI
FO,AVECO)
бирини
танлайдиваҳисобюритишсиёсатидааксэттиради.
Ишлаб чиқариш хусусиятига эга бўлган меҳнат ҳақи харажатлари.Бу
элементбўйича харажатлар рўйхати «Харажатлар таркиби ...тўғрисидаги

---

Низом»дабатафсилберилган.
Маҳсулот(
иш,хизмат)лартаннархинингмазкурэлементинитекширишда
аниқланадиган асосий хато-
бу харажатларнинг ишлаб чиқариш йўналиши
тамойилигариояқилмасликдир.Аудиториш ҳақиҳисоблашгадоирдастлабки
ҳужжатлар (
иш вақтини ҳисобга олиш табели,ишбай ишлар учун нарядлар,
ҳисоблашув-
тўловведомостлари)
нитекшириш чоғидабошқафаолияттурлари
(
қурилиш,маданий-
маишийваш.ў)
дабандбўлганходимларнингмеҳнатигаҳақ
тўлаш харажатларининг асосий фаолиятдаги маҳсулот(
иш, хизмат)
лар
таннархига қўшилиш фактларини аниқлаши керак.Бунга 6710-
«Меҳнатҳақи
бўйичаходимларбиланҳисоб-
китоблар»ва6720-
«Депонентланганмеҳнатҳақи»
счётларинингкредитибўйичамаълумотларнингишлабчиқаришгаолибборилган
қисмини,йиғмамеҳнатҳақиведомостинингуниҳисоблаш қисмибўйичажами
кўрсаткичлари билан солиштириш орқали эришилади.Қоидага кўра,йиғма
ведомостнингжами маълумотлари,ишлаб чиқариш харажатларини ҳисобга
оладиган счётларнингдебети бўйича маълумотларга қараганда кўп бўлиши
лозим.
«Ишлаб чиқаришга тааллуқли ижтимоий суғурта ажратмалари». Бу
элементга бюджетдан ташқари мажбурий фондларга қонунчилик билан
белгиланган меъёрларгамувофиқ ажратиладиган тўловлар киради.Масалан,
меҳнатҳақифондидансуғуртафондигамажбурийажратмалар,нодавлатпенсия
жамғармаларига,ихтиёрий тиббий суғурта ва суғуртанинг бошқа турларига
ажратмалар,бандлик хизматига ажратмалар шулар жумласидандир.Бундай
ажратмаларнинг маҳсулот (
иш,хизмат) лар таннархига олиб борилишини
текширишдабюджетданташқарифондларгатўланадиганбадалларниҳисоблаб
чиқариш манбаларининг меҳнат ҳақи фондининг ўзини ҳисоблаб чиқариш
манбасигабевоситабоғлиқэканлигигаэътиборбериш зарур.Бошқачақилиб
айтганда,тўловманбасиқандайбўлса,бадалларнитўлаш манбасиҳам шундай
бўлади,буэсаёхудтаннарх,ёхудкорхонанингўзхусусиймаблағларибўлиши
мумкин.Масалан,текширув жараёнида аудитор асосий ишлаб чиқаришда
ишлайдиганишловчигаберган20000сўмликмоддийрағбатлантириш суммаси
ҳамда шу суммага нисбатан ҳисобланган бюджетдан ташқари фондларга
тўловлар суммалари(
ижтимоий суғурта фондига 37,3%-7460 сўм,бандлик
хизматига1,5% -300сўм)ҳам маҳсулоттаннархигаолибборилган(
Дт2010Кт
6710-20000с,Дт2010Кт6510-7460сўм,Дт2010Кт6520-300сўм)
.Аудитор
ушбу хўжалик муомалалари бўйича тузилган счётлар корреспонденциясини
нотўғридебтопиб,жами27760сўмгамаҳсулоттаннархиасоссизоширилганва
натижада солиққа тортиладиган база шу суммага камайтирилганлигини
исботлади.
Моддийрағбатлантириш суммаси(20000с)ваубўйичаҳисобланганбарча
ажратмалар (
7760 с) маҳсулот таннархига қўшилмасдан,корхонанинг ўз
маблағлари яъни моддий рағбатлантириш учун ажратилган фонд ҳисобидан
қопланишикерак.
Ишлаб чиқариш аҳамиятига эга бўлган асосий воситалар ва номоддий
активларэскириши.Ушбуэлементбўйичахаражатлартаркибигаасосийишлаб
чиқаришвоситаларининг,шужумладанмолиявийлизингасосидаолинганларни