Gidrogeologiya va injenerlik geologiyasi asoslari

4.2.2.  EFFUZIV  JINSLAR
Effuziv jinslar biz yuqorida aytib o‘tganimizdek, intruziv jinslardan
to‘liq kristallanmaganligi, donador emasligi, shishasimon ko‘rinishi bilan
ajralib  turadi.  Bunga  birdan-bir  sabab  intruziv  jinslari  paydo  bo‘lish
jarayonida magmaning sekin-asta sovishi bo‘lsa, effuziv jinslar esa mag-
maning yer usti muhitida juda tezlik bilan sovishi oqibatda paydo bo‘ladi
(4.2-rasm).  Shu bilan  birga  effuziv  jinslari o‘zlarining  vujudga  kelish
sharoitiga qarab sof vulqon-effuziv jinslariga va terrigen-vulqon (piro-
klostik) jinslariga ajratiladi. Sof vulqon-effuziv jinslari faqat magma mas-
sasining o‘zini qotishidan, hech qanday qo‘shimchalarsiz paydo bo‘ladi.
Terrigen-vulqon jinslari intruziv va sof vulqon jinslaridan, struktura
tuzilishida faqat magma jinsi va uning qotishidan hosil bo‘lgan mineral
donalar qatnashmay balki yon-atrofdagi mavjud jinslar ham qatnashishi
1 
Struktura deganda tog‘ jinslarining, ularni tashkil qilib turgan mineral zarrachalarning
katta-kichikligi,  shakli  yuzasi,  kristallanish  darajasi,  donadorligi,  ana  shu  mineral  zar-
rachalarning  bir-birlari  bilan  bog‘lanib,  sementlashib  turish  xarakteri  tushuniladi.
2 
Tekstura deganda  tog‘  jinslarini,  ularni  tashkil  qilib  turuvchi  mineral  zarralarning
kristallarini  (donalarini)  bir-biriga  nisbatan  (tartibli  yoki  tartibsiz)  joylashish  xarakteri
tushuniladi.
4.2-rasm.  Effuzivlarning  yotish  shakllari  (G.N. Popov  bo‘yicha,  1991):
1  —