O ʻ zbekiston respublikasi oliy va o ʻ rta maxsus ta ʼ lim vazirligi

Rossiya Federatsiyasi,
Rossiya 
Banki / megaregulyator amal qiladi 
-qimmatli qogʻozlar emissiya risolasi registratsiyasi 
-QQB emitentlari, professional ishtirokchilari nazorati 
-qonunchilik hujjatlarini ishlab chiqish va takomillashtirish 
-fond bozorida axborotlar oshkor qilinishini taʼminlash 
-QQB ishtirokchilari mutaxassislari attestatsiyasi 
- QQB professional ishtirokchilarini litsenziyalash 
-Oʻzini oʻzi tartibga soluvchi tashkilotlarni litsenziyalash 
Qozogʻiston,
Moliya bozori va 
moliyaviy tashkilotlarni nazorat 
qilish qoʻmitasi / megaregulyator 
amal qiladi 
-davlat tomonidan tartibga solish masalalari boʻyicha meʼyoriy-huquqiy 
hujjatlarni ishlab chiqish 
-nodavlat qimmatli qogʻozlar chiqarish, muomalasi va qoplash tartibi va 
shartlarini belgilash va ularni davlat roʻyxatidan oʻtkazish 
-faoliyat turlari boʻyicha lizensiyalar berish, litsenziyani toʻxtatib turish, qayta 
yangilash va mahrum qilish 
-markaziy depozitariy, yagona registrator va litsenziat rahbar xodimlariga 
nomzodlar belgilash 
305

---

Beshinchi, guruh mamlakatlarda fond bozorini tartibga solish bilan 
bir vaqtning oʻzida bozorning alohida segmentlariga ixtisoslashgan bir 
necha organlar shugʻullanadi. Bunday amaliyot asosan fond bozorida 
tijorat banklari faol ishlaydigan mamlakatlarda, masalan Fransiyada 
rivojlangan.
Fond bozorini tartibga solishning shakllari va metodlari xilma-
xilligidan kelib chiqqan holda uzoq va yaqin xorijiy mamlakatlar 
misolida koʻrib chiqish maqsadga muvofiq. Qimmatli qogʻozlar 
bozorini boshqarishga nisbatan umumiy yondashuvlarning koʻpligiga 
qaramasdan har bir mamlakatda fond bozorini davlat tomonidan 
tartibga solish institutlarining shakllanishi va rivojlanishi oʻz 
xususiyatlariga ega.
Oʻzbekistonda moliya bozorini tartibga solish faoliyat sohalaridan 
kelib chiqqan holda turli tashkilotlar tomonidan tartibga solinadi. 
Xususan, qimmatli qogʻozlar bozori ishtirokchilari faoliyatini tartibga 
solish Davlat raqobat qoʻmitasi huzuridagi qimmatli qogʻozlar 
bozorini muvofiqlashtirish va rivojlantirish markazi, shuningdek 
Moliya vazirligi tizimidagi Moliya bozori va davlat aktivlari boʻyicha 
daromadlar tushumini nazorat qilish boshqarmasi tomonidan amalga 
oshiriladi. Sugʻurta kompaniyalari faoliyati esa Moliya vazirligi 
tizimidagi Sugʻurta nazorati davlat inspeksiyasi tomonidan, tijorat 
banklari, mikrokredit tashkilotlari va lombardlar esa Markaziy bank 
tomonidan nazorat qilinadi va tartibga solinadi.
Umumiy holda yagona muvofiqlashtiruvchi organ mavjud 
emasligi sababli mamlakatimizda ham ayni paytda markazlashgan 
tartibda megaregulyator orqali tartibga solish amaliyotini joriy etish 
masalasi koʻrib chiqlmoqda. Chunki oxirgi 20-25 yil davomida xorijiy 
mamlakatlarda yagona muvofiqlashtiruvchi organ orqali moliya 
bozorini tartibga solish masalasiga alohida eʼtibor qaratilmoqda. 
Bunday amaliyot qimmatli qogʻozlar, moliya, sugʻurta va 
mikromoliyalash xizmatlari bozorida raqobat muhitini yaratish, 
monopoliyalarni cheklash, ehtimoliy spekulyatsiyalarning oldini 
olishda muhim ahamiyat kasb etadi. 

---

307