O ʻ zbekiston respublikasi oliy va o ʻ rta maxsus ta ʼ lim vazirligi

 
12.2. Fond birjasi infratuzilmasi va birja savdolari 
qatnashchilari 
Fond birja savdolari birja tomonidan birja savdosi qoidalariga 
muvofiq tashkil etiladigan fond birja tovari savdolari, ushbu 
savdolarda fond birja barcha ishtirokchilari bir vaqtda ishtirok etish 
imkoniyati berilgan holda, markazlashtirilgan tarzda elektron shaklda 
oʻtkazililishi lozim. 
Fond birja savdolarida qatnashuvchi ishtirokchilar mavjud. Ushbu 
ishtirokchilar professional ishtirokchilar deyiladi va fond birja 
professional ishtirokchilariga birja tomonidan belgilangan tartibda 
birja savdolarida ishtirok etish huquqi berilgan investitsiya vositachisi, 
investitsiya maslahatchisi, investitsiya fondi, investitsiya aktivlarini 
ishonchli boshqaruvchi, tranfer-agent, qimmatli qogʻozlarning birjadan 
tashqari savdosi tashkilotchisi, dilerlar, market-meykerlar va brokerlar 
hisoblanadi, odatda ular yuridik shaxs maqomiga ega boʻlishlari 
darkor. Qimmatli qogʻozlar bozorida professional faoliyat bilan 
shugʻullanuvchi ushbu ishtirokchilarni kengroq koʻrib chiqamiz: 
Investitsiya vositachisi 
– mijozning topshirigʻiga binoan, mijoz 
nomidan va uning hisobidan qimmatli qogʻozlarga doir bitimlar hamda 
operatsiyalarni amalga oshiruvchi qimmatli qogʻozlar bozorining 

---

204 
professional ishtirokchisidir. Investitsiya vositachisi mijozlarining 
qimmatli qogʻozlari va pul mablagʻlari investitsiya vositachisining oʻz 
hisobvaraqlaridan alohida hisobvaraqlarda turadi. Investitsiya vosita-
chisi har bir mijozning qimmatli qogʻozlari va pul mablagʻlari hisobini 
yuritadi, qimmatli qogʻozlarga doir bitimlar va operatsiyalarni mijoz 
bilan tuzilgan shartnomaga muvofiq amalga oshiradi, tuzilgan bitimlar 
va amalga oshirilgan operatsiyalar toʻgʻrisida unga hisobot beradi. 
Investitsiya vositachisi mijozlarning qimmatli qogʻozlarni sotib 
olish va sotishga buyurtma berish mumkin, oʻtkazish borasidagi 
topshiriqlarini vijdonan hamda ularning kelib tushishi tartibida 
bajarishi lozim. Mijozlarning topshirigʻiga binoan amalga 
oshiriladigan bitimlar investitsiya vositachisining oʻz dilerlik 
operatsiyalariga nisbatan ustun ravishda bajariladi. Agar investitsiya 
vositachisi tomonidan tegishli topshiriq olinguncha investitsiya 
vositachisi va uning mijozi oʻrtasidagi mijoz xabardor qilinmagan 
manfaatlar toʻqnashuvi mijozga zarar yetkazsa, investitsiya vositachisi 
zararning oʻrnini qonun hujjatlarida belgilangan tartibda qoplab beradi. 
Investitsiya vositachisi tomonidan investitsiya vositachisi sifatidagi 
faoliyatni toʻxtatib turish, tugatish toʻgʻrisida qaror qabul qilingan yoki 
u tugatilgan taqdirda, tegishli axborot qaror qabul qilingan paytdan 
eʼtiboran ikki ish kuni ichida ommaviy axborot vositalarida va fond 
birjasining rasmiy veb-saytida eʼlon qilinadi. Investitsiya vositachisi 
sifatida oʻz faoliyatini toʻxtatib turayotgan, tugatayotgan yoki 
tugatilayotgan investitsiya vositachisida hisobi yuritilayotgan qimmatli 
qogʻozlar mijozning qaroriga koʻra bir haftalik muddatda boshqa 
investitsiya vositachisiga oʻtkazilishi lozim, bunday qaror mavjud 
boʻlmagan taqdirda esa, qimmatli qogʻozlarning egasi tanlagan 
investitsiya vositachisiga qimmatli qogʻozlar bozorini tartibga solish 
boʻyicha vakolatli davlat organi tomonidan belgilangan muddatlarda 
keyinchalik oʻtkazish uchun Qimmatli qogʻozlar markaziy 
depozitariysiga oʻtkaziladi.