Жаћон иќтисодиёти ва дипломатия университети

Kapitalni chetga chiqarish jarayonlaridagi yangi sifat tavsiflar 

---

 
Hozirda biror tarmoqqa qo‘shimcha kapital sarflash ortiqcha ishlab chiqarishni keltirib 
chiqaradigan chegaralar ancha orqa surildi. Chunki ularning ko‘pchilik qismi endilikda asosiy 
kapitalni (ishlab chiqarishni) kengaytirishga emas, balki ishlab chiqarilayotgan mahsulotni 
yangilash bilan bog‘liq zamonaviylashtirishga sarflana boshlandi.
Kapitalning xalqaro harakatida uning ortiqcha to‘planib qolishi bilan birga ko‘proq ishlab 
chiqarishni umumiylashtirish jarayoni yashiringan bo‘lib, u milliy chegaralardan chiqib ketdi. 
Kapitalni chetga chiqarishga esa, endi foydaning milliy me’yorlarining o‘zgarishi ham, foyda 
me’yorlari o‘rtasidagi farq ham ta’sir etmay qo‘ydi. Bundan tashqari, kompaniyalar o‘z sho‘ba 
korxonalariga kapital olib chiqishdan milliy miqyoslarda barqaror bo‘lib turgan yoki hatto ancha 
ortib borayotgan ishlab chiqarish hajmini tartibga solib turish yo‘li sifatida ham foydalana 
boshlashdi. 
Kapitalni rivojlanayotgan mamlakatlardan eksport qilish 60-70-yillarga kelib kapitalni 
chetga chiqarishdagi yangi hodisalardan biri bo‘ldi. Bunday mamlakatlarning 2 guruhini 
ko‘rsatish mumkin:
1. Milliy bozorlar mahalliy tadbirkorlar uchun "torlik qilib qolgan" mamlakatlar;
2. Iqtisodiyoti neftni eksport qilishdan olinadigan juda katta mablag‘larni o‘zlashtirishga 
qodir bo‘lmagan mamlakatlar (OPEK - neft ishlab chiqarish va eksport qilish tashkilotiga a’zo 
mamlakatlar). 
Chet el davlatlariga kapitad chiqarishning shakl va usullari evalyutsiyasi 
Bevosita xususiy investitsiyalar rivojidagi o‘zgarishlar ko‘proq quyidagilarga o‘tishda 
namoyon bo‘lmoqda:
1. O‘z mustaqil chet el kompaniyalarini tashkil qilishdan kapitalni import qiladigan 
mamlakatlarda qo‘shma korxonalarni barpo etishga. 
2. Chet el firmalar aksiyalarini shunchaki sotib olishdan chet elda o‘zlarining yangi 
sho‘ba korxonalarini ta’sis etishga. 
3. Chet el firmalari aksiyalariga egalik qilishdan ular bilan uzoq muddatli shartnomalar 
tuzishga. 
4. Xalqaro korporatsiyalarning chet davlatlar xo‘jalik strukturalariga kirib borishning 
shakli sifatida bosh firma aksiyalarini uning chet el filiallari aksionerlari o‘rtasida tarqatish 
singari shakli ham tobora ko‘p ahamiyat kasb etmoqda.