Өзбекстан Республикасы

8-lekciya. 
III. TIL BILIMINIŃ TÁBIYǴÍY ILIMLER MENEN BAYLANÍSÍ 
Til biliminiń fizika menen baylanısı 
 
Jobası: 
1. Til biliminiń tábiyǵıy ilimler menen baylanısı
2. Til biliminiń fizika menen baylanısı 
3. Akustika hám til bilimi 
4. Fonetikanı úyreniwde tájiriybelik usıllar 
4.1. Intonografiyalıq metod 
4.2. Rentgenografiyalıq metod 
4.3. Sóylew intonaciyasın úyreniwdiń eksperimental-fonetikalıq usılları 
 
1. Til biliminiń tábiyǵıy ilimler menen baylanısı 
Bizdi qorshap turǵan álem, tábiyattı, onıń quramlıq bólimlerin úyreniwshi 
ilimler tábiyǵıy ilimler esaplanadı. Tábiyǵıy ilimlerge fizika, ximiya, biologiya, 
geografiya, geologiya, medicina ilimleri kiredi.
Til bilimi áne usı ilimlerdiń hámmesi menen qanday da bir tárepinen 
baylanısqan.
 
2. Til biliminiń fizika menen baylanısı 
Til adamlardıń eń áhmiyetli qatnas quralı sıpatında sóylew procesi arqalı 
tikkeley reallasadı. Sóylew procesi bolsa, sóylewshi hám tıńlawshılardıń óz ara 
pikir almasıwınan ibarat boladı. Bul processte sóylewshi obyektiv álem haqqındaǵı 
bilimlerin ses signalları arqalı tıńlawshıǵa uzatadı.
Sóylewdiń eń kishi birligi ses belgili bir akustikalıq qásiyetke, gáp anıq bir 
intonaciyaǵa, sóz bolsa pátke iye boladı.
Sestiń akustikalıq qásiyeti, gáptiń qanday intonaciyaǵa iye bolıwı, gáp hám 
sóz pátiniń tábiyatı sıyaqlı máseleler fizika ilimi erisken jetiskenlikler tiykarında 
sheshiledi.
Sonıń menen birge, hár qanday sestiń payda bolıw ornın, erin hám murınnıń 
qatnasın anıqlaw ushın fizikalıq ásbaplardan paydalanıwǵa tuwra keledi. 
Sonday-aq, fizikadaǵı magnit maydanı, atomnıń dúzilisi sıyaqlı máseleler til 
bilimindegi leksika-semantikalıq maydan, eń kishi til birlikleriniń bóliniwsheńligi 
sıyaqlı teoriyalardıń kelip shıǵıwına tiykar jarattı. 

---

52 
Bulardıń hámmesi til bilimi menen fizika iliminiń tıǵız baylanıslı ekenligin 
kórsetedi.