403
o’ralgan epitelial naydan iborat bo’ladi. 12-haftada bachadon murtagida mezenxima tomon
io’nalgan bo’lg’usi bachadon qismining bezlari eiitelial o’simta eifatida o’sadi. Keyinchgalik
ham, embrional taraq-qiyotning oxirida ham, hat-go tug’ilgandan so’ng ham bachadon tubining
epiteliy-si o’simtalar
chiqarib, ba-chadon tubining bezlariga aylanadi. Mezenximadan shilliq
pardaning birikti-ruvchi to’qimasi va mushak parda differentciallasha-di. Tashqaridan bachadon
qorin pardaning vistceral varag’i bilan qoplangan. Bachadon - ichida homila taraqqiyoti
o’tadigan ichi bo’sh mushak organ. Bachadon-da ikki qism: bachadon ta-nasi va bo’yni
farqlanadi. Bachadon devori uch qavat-daniborat: shilliq parda yoki e n d om e t r^i y (endomet-
rium), kuchli rivojlan-gan baquvvat mushak parda yoki miometriy (tuo-metrium) va s e r o z p a
p d a yoki perimetriy (perimet-rium) (251-rasm).
25!-ra.m. Bachadon (tinchlik davri) Gema-toksilin-eozin bilan bo’yalgan. 06. 10 ok. 10.
1 - shillnq parda; a - bachadon bezlari; b
- shilliq pardaning xususiy
pla
g
s
™"*
as
* ? T mushak
parda: v - ichki va tashqi gurUx mushak-lar; g - o’rta guruh mushaklar va ulardagi to-mirlar
(tsmirli qatlam).
Bachadon
shilliq pardasi
menstruatciya va ovulyatciya bilan bog’liq bo’lgan
tcik-lik
o’zgarishlarga uchraydi. Ayollarning jinsiy aktiv-lik davri o’rtacha 13-14 «yoshdan boshlab to
45-50 yoshgacha (klimakterik davr-
gacha) davom etadi, so’ng hayz ko’rish va ovulyatciya ham so’nadi. Bachadonning shilliq
pardasi menstrual davr bilan bog’liq bo’l-gan destruktiv va regenerator tciklik o’zgarishlarni
kechiradi va faqatgina, ikkita menstrual davrlar oralig’ida u tinch holatda bo’ladi,
bu davr
interval yoki tinchlik davri deyiladi.
Bachadon shilliq pardasi tinchlik davrida burmalar hosil qilmasdan, ostidagi mushak pardaga
yopishib yotadi. Bu davrda en-dometriyning qalinligi 1-2 mm gacha bo’ladi va u bir qavatli
hilpillovchi, tcilindrsimon epiteliy bilan qoplangan (252-rasm)
bo’ladi.
Bachadon tanasining yuzasi tekis bo’lib, bo’yin qismida burma-lar mavjud. Bo’yin qismida
epiteliy hujayralari baland (30-60 mkm), tana qismida esa nisbatan nasgdir (25-30 mkm).
404
252- rasm. Endometriy (sxema).
I - bachado kriptasi;;2 - kiprikchali tcnllndrsimon epiteley; 3,4 - birikti-ruvchito’qima
hujayralari; 5 - qon kapillyari.
Qiprikli hujayralar orasida shilliq xarakteriga ega bo’lgan bez hujayralari joylashadi.
Bunday
hujayralar bachadonning bo’yin qismida ko’p bo’ladi. Ajralayotgan sekret bachadonning bo’y-in
qismida to’planib, kuchsiz to’sqinlik qiluvchi to’siq hosil qi-ladi. Bu bilan bir vaqtda
bachadonning tana va tub qismidagi bezlarning sekreti kuchsiz ishqoriy sharoitga ega bo’lib, bu
erga tushgan spermatozoidlarning aktiv harakati uchun qulaylik yara-tib beradi.
Epiteliy ostida hujayra elementlariga mo’l bo’lgan siyrak tolali shakllanmagan biriktiruvchi
to’qimadan iborat qalin xususiy qavat joylashadi. Hujayra elementlaridan makrofaglar va
retikulyar hujayralar ko’p qismini tashkil qiladi Bulardan tashqari,
tcitoplazmasida glikogen
parchalari va lipoproteid kiritmalarini tutuvchi alohida yirik hujayralar - detcidual hujayralar
uchraydi. Detcidual hujayralar yo’ldoshning ona qis-mida ham joylashib, detcidual qavatni hosil
qiladi. Bu hujay-
ralar ymaLoq va yirik bo’lib, ularning diametri 100 mkm ga
*
etadi. Hujayraning yadrosi
ovalsimon bo’lib, karioplazmasida * bir xilda tarqalgan xromatin tutadi. Hujayraning rivojlangan
organellasi donador endoplazmatik to’r bo’lib, uning ko’pgina, *CH bir-biriga qo’shilib ketgan
tuzilmalari yadro atrofida joyla-shadi. Gol’ji kompleksi ozgina tcisterna va ko’p
miqdordagi
vezikula va vakuolalardan iborat. Bu organella odatdagiday hujayraning yadro atrofi zonasida
joylashadi. Detcidual hujay-ralarning ko’p sonli mitoxondriyalari mayda bo’lib, ular zich
matriksga ega. Bu organellar hujayra bo’ylab bir tekis joylash-gan. Detcidual hujayralarda
mayda lizosomalar, yog’ tomchilari va glikogen donachalari doimo uchrab turadi. Detcidual
hujayra-ning faoliyati shu kungacha aniq bo’lmasa ham ularning
trofik roli va fagotcitoz
funktciyalarini qayd etmoq zarur.
Bachadonning shilliq qavatida yaxshi rivojlangan bachadon bezlari (glandula uterina) yoki
kriptalar joylashadi. Bachadon bezlari oddiy *• naysimon bezlar bo’lib, endometriyda egri-bugri
yo’nalgan. Bu bezlar epiteliy hujayralari bilan qoplangan.
~
a
Bachadon shilliq pardasining yuza va chuqur qatlamlari bir xil emas. Bezlarning tub sohasi
ancha zich bo’lib,
Do'stlaringiz bilan baham: 
