O. L. Muxamedov Kafedra mudiri

3. Aholining tarkibiy tuzilishi.
Aholi tarkibiy tuzilishiga ko‘ra, bir nechta turga bo‘linib, 
ular ichida jinsiy va yosh tarkibi unga xos belgilar ichida eng muhim hisoblanadi. Butun 
dunyoda erkaklarning soni ayollarning soniga nisbatan qariyb 30 mingga ko‘proqdir. 
Demografik statistika ma’lumotlarga ko‘ra har 100 to‘g‘ilgan qiz bola hisobiga 104-107 o‘g‘il 
bola dunyoga kelar ekan. Fiziologik xususiyatlari tufayli ularning o‘zaro nisbati balog‘at yoshiga 
yetganda tenglashadi. Keyingi yoshlarda sekin-asta erkaklarga nisbatan ayollar son jihatdan 
ustunlikka erisha boradi. Bu ustunlik ayniqsa erkaklar o‘rtasida yaqqol ko‘zga tashlanadi. 
Bolalar yoshlarida barcha materik va regionlarda o‘g‘il bolalarning ustunligi tashanadi. Dunyoda 
0-14 yoshda har 1000 qizga 1040 o‘g‘il bola to‘g‘ri keladi. ushbu ko‘rsatkich Yevropada (1060), 
Osiyoda (1050) hamda Avstraliya va Okeaniya (1059) da undan ham yuqori. Faqat Afrika 
(1008) va Amerika (1029) da nisbatan pasi daraja bilan ifodalanadi. Umuman olganda jahon 
bo‘yicha 1000 ayolga 1000 erkak to‘g‘ri keladi. Erkaklarning son jihatdan ustunligi, ayniqsa, 
Osiyoda ancha katta. Unda har 1000 ayolga o‘rtacha 1040 erkak to‘g‘ri keladi. Bu, birinchi 
navbatda Xitoy va Hindistondek eng yirik davlatlarda erkaklarning ayollarga nisbatan ancha 
ko‘pligi sababidandir. Yevropada esa bu borada teskari holat mavjud. Erkaklarga nisbatan 
ayollarning son jihatdan ustunligi ayniqsa Rossiyada aniq kuzatiladi. Unda har 1000 ayolga atiga 
890 erkak to‘g‘ri kelmoqda. foiz hisobida olsak, ayollar Latviyada 53,9 %, Ukrainada 53,6 %, 
Estoniyada 53,4 % ni tashkil etadi.
Dunyo aholisining yosh tarkibi ham katta hududiy farqlariga ega. Bunda to‘g‘ilish va 
o‘lim dinamikasi hal qiluvchi rol uynaydi. To‘g‘ilish darajasining ichida yosh bolalar va 
o‘sishlar soni oshishiga olib keldi. Agar to‘g‘ilish keyingi yillarda pasaya borgan bo‘lsa. Bolalar 
va o‘smirlarning jami aholi sonidagi ulushi past bo‘ladi. Shu vaqtning o‘zida o‘rta va katta 
yoshdan aholi soni va ulushi ko‘payadi hamda aholining “keksayish” jarayoni rivojlanishi 
mumkin.