O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti “Neft va gaz” fakulteti

 
Xulosa 
 
Gaz duppisi tarzi – bu tarzda neft uyumi xududidagi asosiy harakatlantiruvchi 
kuch – bu gaz duppisida mujassam bo‘lgan gazlarning bosim pasayishi tufayli 
kengayishi xisobiga xosil buluvchi kuchlardir.
Erigan gaz tarzi - bu tarzda neft quduqlar tubiga asosan neft tarkibida erigan 
gazning harakatlanishi tufayli o`sha harakati natijasida uzi bilan neft tomchilarini birga 
olib ketishi xisobiga oqib keladi. 
 
Nazorat savollari 
 
1.
 
Gaz duppisi tarzi haqida ayting 
2.
 
Taranglik suv siquvi tarzi haqida ayting 
3.
 
Erigan gaz tarzi haqida ayting 
4.
 
Gravitatsion tarz

haqida ayting 

 
XXXIV maruza Neftni kon sharoitida yig‘ish va tayyorlash uchun jihozlar 
Reja: 
 
34.1. Neft xom-ashyosini tayyorlash zarurati.
34.2. Neftni yig‘ish, tashish va tayyorlash tizimi. 
Tayanch iboralar:
qatlam suvlari, yig‘ish, tovar ajratib olish, suvsizlantirish, 
tuzsizlantirish, barqarorlashtirish, ajratgichlar, markaziy yig‘uv, GО‘Q, NTQ, SKS, 
NQOT, kompleks tayyorlash. 
 
Foydalanilgan adabiyotlar: 
 
1. T.R.Yuldashev, X.Q. Eshkabilov. “Neft va gaz konlari mashina va 
mexanizmlari” Qarshi.: Qashqadaryo kо‘zgusi OAV nashriyoti. –Darslik-2015 yil. 
2. T.R.Yuldashev. “Neft va gaz konlari mashina va jihozlari” Qarshi.: Uslubiy 
qо‘llanma. Qarshi -2015 yil 
 
34.1. Neft xom-ashyosini tayyorlash zarurati 
Neft quduqlaridan qazib olinayotgan xom-ashyo neftining tarkibidagi yengil 
fraksiyalar (C
4
, S
2
N
6
, S
3
N
6
, S
4
N
10
) va kuchli minerallashgan (tuz tarkibli 2500 mg/l) 
qatlam suvlari va mexanik aralashmalar yer ustiga chiqib keladi. Ayniqsa, konlarni 

---

285 
ishlatish jarayonining uchlamchi va tо‘rtlamchi bosqichlarida neft xom-ashyosi 
tarkibidagi qatlam suvlarining miqdori 80% gacha va undan ham yuqori bо‘ladi.
Qatlam suvlari va uning tarkibidagi tuzlar kuchli korrozion tajavvuzkor 
xususiyatlariga ega bо‘lganligi uchun, mahsulotlarni konlararo tashish jarayonida 
qо‘llaniladigan texnologik jihozlar: quvur uzatmalari, rezervuarlar, nasoslar, yopish 
armaturalari va boshqa shu kabi qurilmalarning ichki qismida korrozion muhitni hosil 
qiladi. Neftning tarkibidan mineral suvlarni va mexanik aralashmalarni ajratib 
olingandan keyin qayta ishlash zavodlariga tashib keltirishga ruxsat etiladi. Agarda neft 
tozalanmagan bо‘lsa, neftni haydashda qо‘shimcha elektr energiyasi sarflanadi hamda 
uni qayta ishlovchi zavodlarda neftni tarkibidagi suvlarni zararsizlantirish bо‘yicha 
muammolarni keltirib chiqaradi. Neftni qayta ishlash zavodlariga tashishdan oldin 
uning tarkibidagi yо‘ldosh gazlar, qatlam suvlari va mexanik aralashmalar kon 
sharoitida tozalanadi. Bu jarayon neftni kon sharoitida tayyorlash deb nomlanadi va neft 
tayyorlash qurilmalari (NTQ) da amalga oshiriladi. Kon sharoitida tayyorlangan neft 
tovar neft deyiladi va uning sifat kо‘rsatkichlari TSh 39.0-176 va GOST 9965 
talablariga tо‘liq javob berishi kerak (16.1-jadval). 
Shu maqsadda konlarda neft va gazni yig‘ish, neft va gazning debitini о‘lchash, 
markaziy yig‘uv punktlariga tashib keltirish uchun, neftning tarkibidagi gaz, mexanik 
aralashmalar, qatlam suvi va tuzlar ajratib olinadi. Bunda otma chiziq tizimidagi quvur 
uzatmalari, apparatlar, SKS, GО‘Q (guruhli о‘lchov qurilmalari) va boshqa qurilmalar 
quriladi.
34.1-jadval 
Tovar neftlarning sifat kо‘rsatkichlariga bо‘lgan talablar 
№ 
Kо‘rsatkichlar nomi 
Guruh uchun meyor 
I 
II 
III 
1 
Xlorli tuzlar miqdori, mg/dm
3
, kо‘pi bilan
100 
300 
900 
2 
Suvning massa ulushi, % kо‘pi bilan
0,5 
1,0 
1,0 
3 
Mexanik aralashmalarning massa ulushi, % 
kо‘pi bilan
0,005 
4 
Tо‘yingan bug‘ bosimi, kRa (mmRg), 
kо‘pi bilan
66,7 (500)