Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muso al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari

Tok kuchining tezligi qancha?
Biz odatda tok kuchining 
tezligi
haqida fikr 
yuritmaymiz. “Tok qanchalik tez oqyapti?” degan savolga javob topish murakkab fizik 
hodisalarni tushunishni talab qiladi. Tok kuchining tezligi odatdagidek metr taqsim 
sekund emas, balki zaryad taqsim sekundga teng. Koʻpincha biz “
Qancha
tok oqib 
oʻtyapti?” degan savolga javob beramiz. 
Biz tok kuchi haqida qanday fikr yuritamiz?
Tok kuchi muhokama 
qilinayotganda, 
orqali
va 
boʻylab
soʻzlari koʻp narsani hal qiladi. Tok 
qarshilik 
orqali
oqmoqda; tok sim 
boʻylab
oqmoqda. Agar siz “tok ichida...” degan 
gʻalati gapni eshitsangiz, bilingki, bu absurd tushunchadir. 

---

3.
 
Kuchlanish 
Kuchlanish tushunchasini bilishimiz uchun oldin quyidagi oʻxshashlikka qaraylik: 
Kuchlanish ogʻirlik kuchini eslatadi 
m
m
m massali jism uchun h
h
h balandlikning oʻzgarishi potensial energiyaning 
oʻzgarishiga olib keladi, \Delta U = mg\Delta hΔ
U
=
mg
Δ
h
delta, U, equals, m, g, delta, h. 
q
q
q zaryadga ega zarra uchun V
V
V kuchlanish potensial energiyaning oʻzgarishiga olib 
keladi, \Delta U = qVΔ
U
=
qV
delta, U, equals, q, V. 
Elektr zanjirdagi kuchlanish g\cdot \Delta h
g
⋅
Δ
h
g, dot, delta, h koʻpaytmaga oʻxshaydi. 
Bu yerda g
g
g – erkin tushish tezlanishi, \Delta hΔ
h
delta, h esa balandlikning 
oʻzgarishidir. 
Qirning tepasida turgan toʻp pastga qarab harakatlanmoqda. Yoʻlning yarmida u 
potensial energiyasining yarmini sarflagan boʻladi. 
Kuchlanish “tepaligi”ning yuqorisidagi elektron simlar va zanjir elementlari orqali 
pastga “harakatlanadi”. U yoʻl boʻylab ish bajarib, potensial energiyasini yoʻqotib 
boradi. Elektron tepalikning oʻrtasiga kelganda potensial energiyasining yarmini 
yoʻqotgan boʻladi. 
Toʻp uchun ham, elektron uchun ham tepalikdan pastga tushish oʻz-oʻzidan sodir boʻladi. 
Toʻp va elektron past energiya sathlariga qarab oʻz-oʻzidan harakatlanadi. Toʻpning 
pastga tomon harakati davomida uning yoʻlidan daraxt yoki ayiqqa oʻxshagan, u urilib 
qaytishi mumkin boʻlgan narsalar chiqishi mumkin. Biroq biz elektronlarni simlar 
yordamida yoʻnaltiramiz va ularni zanjirning maʼlum qismlari boʻylab oqishga majbur 
qilamiz.