O ’. M. Asqarova, M. A. Abdullaeva, M. Boltaeva andragogika

Mavzuni o’zlashtirishni ta’minlashga oid savollar:
• 
Andragogika fani haqida umumiy tushuncha?
• 
Kattalarga ta ’lim berishning o’ziga xos jihatlari?
• 
Fanning maqsadi, vazifalarini sanang?
• 
Andragogika fanini o ’rganishga qo’yilgan talablar, 
muammolaming insonshunoslik tizimida qanday o ’m i bor?
• 
Kattalar ta ’limi amaliyotini o’rganuvchi va umumlashtiruvchi fan 
sifatida andragogikaning bugungi kundagi o’mini aniqlang?
• 
Andragogik faoliyatning nazariy va metodologik asoslari xaqida 
nimalarni bilasiz?
• 
T a’lim berish tamoyillari, usul xamda vositalari kattalar xayotini 
rivojlantiruvchi, ijtimoiylashtiruvchi va moslashtiruvchi ta ’lim bilan boyitadi 
deb o’ylaysizmi?
M avzuni o ’rganish bo’yicha foydalanilishi mumkin bo’lgan
adabiyotlar ro’yxati:
1.Zmeev S. I. Andragogika: Stanovlenie i puti razvitiya // Pedagogika. —
1995.-№2.
2.Zmeev SI. Texnologiya obucheniya vzroslx. — М., 2002.
3.Metodik qo’llanma, “ DACUM kasbiy ta’limda”,N.S.Raximov, B.M, 
Farshi-Vjalali, Toshkent ,2008
4. O.B.CHikurov —Pskov Metodik qo’llanma. “ M enga kim o ’rgatadi ?” 
2-qism. 2004
5. A.X. Abdullaev, N.S.Raximov, M, O, Xadaev Katta yoshdagilarni 
o’qitish markaziga: qadam-baqadam T;” CHASHMA” -2013
1.2. ANDROGOGIKANI NAZARIY VA AM ALIY
RIVOJLANISH TARIXI.
• 
«Kattalarni o ’qitish» amaliyoti va nazariyasida butun jaxon 
tajribalari, uning tarixiy bosqichlari.
• 
XIX asrning 30 yillaridan so’ng Evropa va Amerika shaharlarida 
kattalar o ’rtasida o ’qishga bo’lgan talablar.
• 
«Andragogika» atamasi bo’yicha Germaniya olimlari o’rtasidagi 
munozaralar.
• 
Rossiya va boshqa chet mamlakatlarida kattalarni o ’qitish uchun 
kechki maktablarni tuzilishi.
• 
Daniyalik 
Nikolay 
Gruntvigning 
Skandinaviyada 
«Xalq 
maktablarini» tashkil etishi.
• 
«Qayta tayyorlov» kurslarining tashkil etilishi. «Ustoz-shogird» 
tizimidagi ishlarning am alga oshirilishi.
10

---

Tayanch tushunchalar: kechki o’qishlar, yakshanba kunlari o’qish, 
halq maktablari, kutubxona, muzeylar, o’quv dasturlari, institutlar, aloxida 
kafedralar, malakali mutaxassislar, shart-sharoitlar, «Qayta tayyorlov» kurslari, 
konferenstiyalar, o’quv qo’llanmalari.
«Kattalami o’qitish» amaliyoti va nazariyasi butun jaxon tajribalaridan 
foydalangan xolda, keng ommaga kirib keldi. Bu tajribalar bir necha 
bosqichlarga bo’lib o’rganiladi. Buning birinchi tarixiy bosqichi «Andragogika» 
deb nomlanadi. Bu esa kattalami o’qitish amaliyotidagi ilk g ’oya sifatida 
o ’rganiladi. Bu g’oya 100 yil davomida uzluksiz o’rganildi. Hususan, XIX 
asming 30 yillaridan so’ng ko’plab Evropa va Amerika shaharlarida ishlab 
chiqarish ko’p bo’lgani sababli kattalar o’rtasida o’qishga bo’lgan talab 
kuchaydi.
«Andragogika» atamasining birinchi marta qo’llanilishi XIX asming 30- 
yillarda Germaniya olimlari o’rtasida juda katta munozaralarga sabab bo’ldi. 
Bunda aholining ongini rivojlantirishga, ulami bilimli bo’lishlariga katta e’tibor 
qaratilgan.
XIX asming ikkinchi yarmida Rossiya va boshka chet mamlakatlarda 
kattalami o’qitish uchun kechki o’qishlar, yakshanba kunlari o’qish, halq 
maktablari, kutubxona, muzeylar va o ’quv dasturlari tashkil etildi.
XIX asr oxirida «Kattalami o ’qitish»ga bo’lgan e’tiborning ortishi bilan 
aholining turli qatlamlarida mustaqil o’qishga bo’lgan harakatlar sezilarli tarzda 
kuchaydi va kattalaming ongini o ’stirish maqsadida aholi uchun madaniy- 
m a’rifiy ishlar olib borildi.
Ushbu davrdan boshlab bunday o’qish an’anaga aylanib bordi va turli 
mamlakatlarda institutlar tashkil etildi. Buning natijasida yorqin shaxslar etishib 
chiqdilar. Bunday ishlarni tashkil qilishda juda ko’p insonlar bor kuch va 
imkoniyatlarini safarbar etdilar. SHunday o’qitish natijasida Daniyalik Nikolay 
Gruntvig Skandinaviyada «Xalk maktablarini» tashkil etgan.
Kattalami o’qitish jarayonida turli xil muammolar yuzaga keldi va 
muammolami xal etish uchun «qanday o’qitish kerak?, nima uchun o’qitish 
kerak?» degan savollarga echimlar izlanaboshlandi.
XX asr boshlariga kelib «Kattalami o’qitish»dagi muammolar olimlaming 
ilmiy ish mavzulariga kirib keldi, ya’ni katta odamlami o’rganish uchun birinchi 
navbatda ulaming ichki-ruhiy olamini, katta yoshli shaxs psixologiyasini tadqiq 
etish boshlandi.
SHu davr nuktai-nazaridan kelib chiqqan xolda, tadqiqotchilar insonlami 
turli yoshda ham o’ziga xos qobiliyatlari bilan o’qiy olishlarini isbotlab bera 
olishgan.
Amerikalik olim E.Torndaykning «Kattalami o’qitish psixologiyasi» 
nomli kitobining nashrdan chiqishi olimlar, E.Erikson, R.Gould, O.Brim va 
boshqalarda kuchli qiziqish uyg’otdi.
Andragogika rivojlangani sari institutlar, aloxida kafedralar, dasturlar, 
malakali mutaxassislar tayyorlash uchun shart-sharoitlar, kattalami o ’qitish
11

---

uchun o’quv qo’llanmalar yaratildi va bir qator kongresslar, konferenstiyalar 
tashkil etildi.
Asta-sekinlik bilan andragogikani rivojlantirish orqali mamlakatlar va 
olimlaming o’zaro tajribalar almashinuvi yuzaga keldi.
SHunday qilib andragogikaning fan sifatida rivojlanishi uchun ijtimoiy 
soxalarda o’qitishning quyidagi vazifalari ishlab chiqildi:
- kattalarni o’qitish amaliyotini kengaytirish hamda murakkab ijtimoiy va 
shaxsiy extiyoj bo’lgan o’qitish soxasiga e’tibor qaratish;
- kattalarni o ’qitish uchun, uzluksiz o’qitish mazmunini rivojlantirishga 
doir shart-sharoitlarni izlash va yaratish;
- kattalarning turli ijtimoiy vaziyatlarda bilimlarni chuqurroq o’zlashtirish 
darajasining psixologik qonuniyatlarini aniqlashtirish.