9-mavzu. Tayyor mahsulotlar va uning sotilishini hisobga olish Reja

3. Tayyor mahsulot, tovar (ish, hizmat)lar hisobning vazifalari. 
Korxonalarda buxgalteriya hisobini tashkil qilish tizimida tayyor mahsulot, uni ortib 
jo‘natish vazifalariga quyidagilar kiradi: 
4.
Mahsulot (ish, xizmat) sotilishi bilan boG‘liq bo‘lgan hamma xo‘jalik 
operatsiyalarini hisobda to‘g‘ri va o‘z vaqtida aks ettirish; 
5.
Mahsulot (ish, xizmat) sotishda shartnomalar bajarilishi ustidan nazorat 
o‘rnatish; 
6.
Sotilgan mahsulotning assortiment va hajmi bo‘yicha hamda sotish rejasining 
bajarilishini nazorat qilish; 
7.
Mahsulot ishlab chiqarish va sotish bilan bog‘liq bo‘lgan davr xarajatlarini o‘z 
vaqtida aniq hisob-kitob qilish; 
8.
Sotilgan mahsulot uchun olingan tushumni aniq hisob-kitob qilish, foyda 
summasini to‘g‘ri aniqlash va boshqalar. 
Ushbu vazifalarning muvaffaqiyatli bajarilishi korxonaning bir maromda ishlashiga, 
ombor xo‘jaligi va mahsulot sotishni to‘g‘ri tashkil qilishga, xo‘jalik operatsiyalarining 
hujjatlarda o‘z vaqtida rasmiylashtirilishiga bog‘liqdir. 
4. Tayyor mahsulot, tovar (ish, hizmat)lar xarakatini hujjatlashtirish. 
Korxonalarda tayyor mahsulot hisobi vazifalarini aniq tashkil qilish maqsadida ular 
omborda va buxgalteriyada hisobga olib boriladi. 
Pirovard, iste’molga yaroqli bo‘lgan mahsulot texnik nazorat bo‘limi tomonidan 
tekshirilgandan so‘ng omborga topshiriladi. Tayyor mahsulotni omborga qabul qilishda 
topshirish nakladnoyi yoki mahsulot topshirish vedomostida rasmiylashtiriladi. Bu 
hujjatlarda topshiruvchi sex, topshirilish muddati, mahsulotning nomenklatura raqami, 
uning soni, reja tannarxi va tegishli moddiy javobgar shaxslarning imzosi ko‘rsatiladi. 
Qabul hujjatlari asosida buxgalteriya mahsulot topshirish vedomostini yuritadi. 
Bajarilgan 
ish 
yoki 
xizmatlar 
qabul 
qilish-topshirish 
dalolatnomasi 
bilan 

---

rasmiylashtiriladi. Omborlarda mahsulot harakatining miqdor ko‘rsatkichlaridagi hisobi 
varaqlarda yuritiladi. Varaqaga har bir kirim va chiqim hujjatlari asosida mahsulot 
harakati bilan bog‘liq operatsiyalar yozib boriladi. 
Tayyor mahsulotning ombordagi hisobi operativ buxgalteriya usulida tashkil 
qilinadi, ya’ni har bir buyum nomenklatura raqamiga ombor materiallari hisobi 
kartochkasi ochiladi (№ M-17-shakl). Tayyor mahsulotning kelib tushishi va chetga 
berilishi bilanoq ombor xodimi hujjatlar asosida ularning sonini kartochkalarga yozib 
qo‘yadi va har bir yozuvdan keyin qoldiq hisoblab qo‘yiladi. Buxgalter har kuni tugagan 
sutka uchun ombordan hujjatlarni qabul qilib olishi kerak (qabul qilish-topshirish 
nakladnoyi, buyruq-nakladnoy, tovar-transport nakladnoyi).
Ombor hisobining to‘g‘ri yuritilganligi ombor hisobi kartochkasiga buxgalterning
imzosi bilan tasdiqlanadi. Moddiy javobgar shaxs ombor hisobi kartochkalari asosida har 
oyda tayyor mahsulot nomenklaturasi, o‘lchov birligi soniga tayangan holda tayyor 
mahsulotning qoldiq hisobi vedomostini to‘ldiradi. Bu yerda hisob baholari bo‘yicha 
qoldiqlar taksirovka qilinadi va buxgalteriya hisobi ma’lumotlari bilan solishtiriladi. 
Mahsulot kirimi va chiqimi bilan bog‘liq operatsiyalar rasmiylashtirilgan dastlabki 
hujjatlar ombor varaqalariga yozilganidan keyin buxgalteriyaga topshiriladi. Bu yerda 
hujjatlar tekshiriladi, guruhlanadi va ular asosida tegishli hisob registrlari tuziladi. Tayyor 
mahsulot harakatining pul shaklida ifodalangan hisobi ombor hisobi ma’lumotlari asosida 
buxgalteriyada yuritiladi.
TayYor mahsulotning sintetik hisobi quyidagi hisobvaraqlarda yuritiladi: 
2810-«Ombordagi tayyor mahsulot» 
2820-«Ko‘rgazmadagi tayyor mahsulot» 
2830-«Komissiyaga berilgan tayyor mahsulot». 
2810-«Ombordagi tayyor mahsulot» hisobvarag‘i korxonaning omborida mavjud 
bo‘lgan tayYor mahsulot miqdorini bildiradi. Ushbu hisobvaraqning debeti 2010, 2110, 
2310 va boshqa hisobvaraqlarning krediti bilan korrespondensiyada korxona omboriga 
qabul qilingan tayyor mahsulotlar qiymatini ifodalaydi. 
Hisob-kitobning jurnal-order shaklida tayyor mahsulotning analitik hisobi 16-
qaydnomada yuritiladi. Bu qaydnoma to‘rtta bo‘limdan iborat bo‘lib ular quyidagilardir: